Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn:
● Phân tích tính điện ảnh trong một tác phẩm văn học là một hướng phân tích liên ngành giữa văn học và điện ảnh không chỉ giới hạn trong ngôn từ mà còn ở khả năng thị giác hóa, chuyển thể và cảm thụ đa phương tiện.
● Marguerite Duras không chỉ là tiểu thuyết gia mà còn là nhà làm phim. Việc nghiên cứu tiểu thuyết “Người tình” dưới góc nhìn điện ảnh giúp làm nổi bật phong cách viết độc đáo của bà qua cách sử dụng hình ảnh, nhịp điệu, sự cô đọng trong ngôn từ giống những yếu tố gần với ngôn ngữ điện ảnh.
● “Người tình” đã được chuyển thể thành phim (năm 1992) nhưng việc nghiên cứu sâu hơn về tính điện ảnh trong nguyên tác văn học giúp cải thiện chất lượng các chuyển thể trong tương lai, đồng thời cung cấp chất liệu cho lý luận chuyển thể.
● Đề tài có thể được ứng dụng trong chương trình giảng dạy, nghiên cứu văn học và điện ảnh.
● Phân tích tính điện ảnh trong tác phẩm văn học giúp độc giả tiếp cận tiểu thuyết một cách sinh động, giàu hình ảnh và cảm xúc hơn.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
● Adler, L. (1998). Marguerite Duras. Gallimard:. Linda Adler đã khắc họa chân dung Duras không chỉ như một nhà văn mà còn là một nhà làm phim, nhà hoạt động văn hóa và chính trị. Trong nghiên cứu này, Adler chỉ ra rõ sự giao thoa giữa đời sống riêng tư và sáng tác của Duras, bao gồm mối quan hệ đặc biệt giữa bà và ngôn ngữ điện ảnh ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc và giọng điệu của “Người tình”. Đặc biệt, Adler phân tích cách mà Duras sử dụng khoảng trống, những yếu tố đặc trưng của ngôn ngữ điện ảnh để tạo cảm xúc và ký ức.
● Bazin, A. (1976). Qu’est-ce que le cinéma ?. Éditions du Cerf : Tác phẩm này là tuyển tập những bài tiểu luận quan trọng của André Bazin đề cập những nguyên lý nền tảng cho ngôn ngữ điện ảnh hiện đại. Bazin nhấn mạnh đến tính hiện thực (réalisme) trong điện ảnh thông qua trường đoạn dài (plan-séquence), góc máy cố định và chiều sâu trường ảnh. Những yếu tố này không chỉ là kỹ thuật mà còn là cách tư duy hình ảnh trong văn học có “tính điện ảnh”.
● Gaudreault, A. (1999). Du littéraire au filmique : Système du récit. Presses de l’Université Laval: Công trình lý luận quan trọng nhất về tự sự học liên ngành giữa văn học và điện ảnh. Gaudreault cho rằng văn học và điện ảnh tuy thuộc hai loại hình nghệ thuật khác nhau, nhưng đều vận hành trên một hệ thống tự sự chung với các yếu tố như người kể chuyện (narrateur), điểm nhìn (focalisation), thời gian, không gian, nhân vật… Tuy nhiên, mỗi loại hình sử dụng những phương tiện biểu đạt khác nhau để triển khai hệ thống này (ngôn ngữ viết và hình ảnh động và âm thanh). Ông đưa ra khái niệm “narration filmique” (tính tự sự của điện ảnh), và cách điện ảnh dịch chuyển (transposition) hoặc chuyển thể (adaptation) những hình thức tự sự từ văn học.
● Henriot, É. (1957, mai 22). La Jalousie d’Alain Robbe-Grillet, Tropismes de Nathalie Sarraute. Le Monde: Henriot nhấn mạnh sự “phi truyền thống” trong cách kể chuyện của các nhà văn thuộc nhóm Tiểu thuyết mới (Nouveau Roman), bao gồm Robbe-Grillet và Sarraute.
● Trần, H. (2017). Khuynh hướng tiểu thuyết – điện ảnh trong văn học Pháp thế kỷ XX. Khoa Văn học-Ngôn ngữ: Công trình nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về sự giao thoa giữa văn học và điện ảnh trong thế kỷ XX, đặc biệt là tại Pháp. Tác giả phân tích cách các nhà văn Pháp đã sử dụng thủ pháp điện ảnh để tạo dựng cấu trúc, nhịp điệu và điểm nhìn trong tiểu thuyết, đồng thời khảo sát hiện tượng “văn học viết như phim”.
● Viart, D., & Vercier, B. (2008). La littérature française au présent : Héritage, modernité, mutations. Bordas: Công trình khảo sát những biến chuyển lớn của văn học Pháp hiện đại, trong đó có đề cập tới xu hướng “hình ảnh hóa văn học” và sự phân mảnh cấu trúc tự sự. Viart và Vercier đặt Duras trong dòng văn học mang tính hậu hiện đại, các tác giả không còn kể chuyện theo trình tự truyền thống mà dùng hình ảnh, cảm giác và đứt đoạn tương tự như cắt dựng trong phim.
● Viswanathan, J. (1993). Une écriture cinématographique ? Études littéraires, 26(2), 9–18: Bài viết bàn về hiện tượng văn học có ngôn ngữ và cấu trúc giống điện ảnh, qua việc phân tích các yếu tố như: nhịp điệu câu văn, “góc quay” trong lời kể, sự cắt cảnh trong kết cấu chương đoạn. Tác giả không chỉ phân tích các nhà văn Pháp hiện đại mà còn đưa ra lý thuyết nền tảng để nhận diện “écriture cinématographique” (lối viết điện ảnh).