Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Biến đổi khí hậu và các vấn đề môi trường đang đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển bền vững toàn cầu. Trong bối cảnh đó, giáo dục đại học giữ vai trò then chốt trong việc thúc đẩy lối sống bền vững và đào tạo nguồn nhân lực có năng lực ứng phó với các vấn đề môi trường. Tại Hàn Quốc, Đại học Quốc gia Seoul (SNU) là một trong những cơ sở giáo dục tiên phong trong việc triển khai mô hình Đại học xanh, với các chính sách hiệu quả về quản lý môi trường và lồng ghép giáo dục vì sự phát triển bền vững. Trong khi đó, Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội (ULIS) tại Việt Nam tuy đã triển khai một số hoạt động liên quan đến bảo vệ môi trường, nhưng vẫn còn thiếu một chiến lược tổng thể và hệ thống dài hạn. Từ thực tiễn đó, đề tài “Tìm hiểu mô hình Đại học xanh (Green Campus) tại Đại học Quốc gia Seoul và giải pháp đề xuất cho Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội” được thực hiện với kỳ vọng đóng góp thiết thực vào việc xây dựng một môi trường học tập bền vững, hướng tới mục tiêu phát triển đại học xanh tại Việt Nam.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Mô hình Đại học xanh đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục đại học ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu. Các nghiên cứu về chủ đề này tập trung vào nhiều khía cạnh khác nhau, từ lý thuyết, tiêu chí đánh giá cho đến thực tiễn triển khai tại các trường đại học. Trên phạm vi quốc tế, White (2014) đã phân tích kế hoạch phát triển bền vững tại 27 trường đại học ở Hoa Kỳ, xác định đặc điểm của các cơ sở đã áp dụng các kế hoạch này. Kết quả nghiên cứu cho thấy các kế hoạch phát triển bền vững đa dạng, chủ yếu tập trung vào khía cạnh môi trường và hoạt động vận hành trong khuôn viên, ít chú trọng đến khía cạnh xã hội và giáo dục. Nghiên cứu đề xuất một công cụ sơ bộ để đánh giá kế hoạch phát triển bền vững tại trường đại học, các kế hoạch này cho phép các cơ sở giáo dục xem xét toàn diện các chức năng vận hành, học thuật và quản trị một cách tích hợp. Deleye (2024) đã nghiên cứu cách khái niệm “đại học xanh” được hình thành trong lý luận và thực tiễn giáo dục đại học, đồng thời phân tích cách thức triển khai các quá trình chuyển đổi hướng tới hệ thống giáo dục đại học bền vững, thông qua khảo sát tại hệ thống giáo dục đại học Flanders (Bỉ) và một chương trình cử nhân kỹ thuật cụ thể. Từ đó đưa ra khái niệm “đại học xanh” trong đại học, bao gồm giáo dục bền vững, cộng đồng và công nghệ xanh; làm rõ đặc điểm hệ thống giáo dục đại học Flanders ảnh hưởng đến việc tích hợp phát triển bền vững, và nhấn mạnh rằng mức độ ảnh hưởng thay đổi phụ thuộc vào các bên liên quan. Tại Hàn Quốc, 김창환 (2011) đã tìm hiểu khái niệm Đại học Xanh thông qua các tuyên bố trong nước và quốc tế; phân tích mối quan hệ giữa giáo dục đại học và biến đổi khí hậu; xem xét sự thay đổi hành vi của các trường đại học dưới tác động của hệ thống xếp hạng bền vững; đánh giá thực tiễn triển khai mô hình Green Campus tại ba trường đại học lớn ở Hàn Quốc: Seoul National University, Korea University và Yonsei University. Nghiên cứu cho thấy các trường đại học là những đơn vị tiêu thụ năng lượng lớn; đề xuất một hệ thống đánh giá và chỉ số phù hợp nhằm hỗ trợ các cơ sở giáo dục triển khai mô hình Đại học Xanh một cách hiệu quả. 윤용권& 이명식(2013) cũng nghiên cứu khái niệm, các loại hình, đặc điểm và yếu tố kiến trúc cần thiết trong thiết kế và quy hoạch đại học xanh thông qua việc phân tích các mô hình đại học xanh thực tiễn. Qua đó nghiên cứu đề xuất khái niệm mới về quy hoạch khuôn viên đại học như một hoạt động toàn diện hướng tới phát triển bền vững, kết hợp yếu tố không gian, hành vi kiến trúc, giảm phát; Xác định và phân loại các yếu tố quy hoạch gồm: liên kết khuôn viên với đô thị, ưu tiên không gian mở trong bố trí sử dụng đất, và áp dụng thiết kế kiến trúc phù hợp với mục tiêu bền vững. Không chỉ trên phạm vi quốc tế, tại Việt Nam, Anh và nnk. (2016) đã tìm hiểu mô hình Đại học xanh tại Hàn Quốc, tập trung vào SNU; nghiên cứu khả năng áp dụng mô hình này vào các trường đại học tại Việt Nam. Kết luận nghiên cứu cho thấy việc xây dựng Đại học Xanh tại Hàn Quốc là cần thiết để thúc đẩy phát triển bền vững và tăng trưởng xanh. Đề xuất các chiến lược, chính sách và điều chỉnh phù hợp để triển khai mô hình Đại học Xanh tại Việt Nam. Phương (2023) đã đánh giá tình trạng “xanh” hiện tại của Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (HUNRE) thông qua bộ 6 tiêu chí đánh giá trường đại học xanh UI GreenMetric World University Rankings (2016) của Đại học Indonesia. Kết luận cho thấy trường HUNRE đạt một số tiêu chí “xanh” như đào tạo, nghiên cứu và lối sống xanh tại công sở. Tuy nhiên, cần cải thiện cơ sở hạ tầng xanh và năng lượng tái tạo. Từ đó, đề xuất xây dựng lộ trình cải thiện cơ sở hạ tầng xanh, áp dụng tòa nhà thông minh và tăng cường sử dụng năng lượng Mặt Trời. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về Đại học xanh trên thế giới và một số nghiên cứu tại Hàn Quốc và Việt Nam, chưa có công trình nào tập trung so sánh cụ thể mô hình Đại học xanh tại một trường đại học Hàn Quốc với một trường đại học Việt Nam. Đặc biệt, chưa có nghiên cứu chuyên sâu nào đánh giá khả năng áp dụng mô hình này vào Trường Đại học Ngoại ngữ – ĐHQGHN. Do đó, đề tài này không chỉ kế thừa những kết quả nghiên cứu trước đó mà còn tập trung vào một góc nhìn mới – so sánh mô hình Đại học xanh tại ĐHQG Seoul và đề xuất giải pháp áp dụng cho Trường Đại học Ngoại ngữ – ĐHQGHN. Đây là hướng nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn, góp phần bổ sung vào kho tàng nghiên cứu về giáo dục bền vững tại Việt Nam.
Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu không chỉ đóng góp vào việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về mô hình Đại học xanh mà còn cung cấp một góc nhìn so sánh hữu ích giữa lý thuyết và thực tiễn triển khai tại các cơ sở giáo dục đại học trong và ngoài nước. Về mặt lý luận, nghiên cứu đã làm rõ khái niệm Đại học xanh dưới cả hai góc độ vật lý (cơ sở hạn tầng, vật chất) và phi vật lý (quản lý, giáo dục, cộng đồng), đồng thời xác lập bộ tiêu chí đánh giá cụ thể – đặc biệt là hệ thống tiêu chí UI GreenMetric – như một công cụ tham chiếu hiệu quả trong đánh giá mức độ phát triển bền vững tại các trường đại học. Bên cạnh đó, việc phân tích vai trò của mô hình Đại học xanh trong tiến trình phát triển bền vững của giáo dục đại học đã góp phần bổ sung vào kho tàng tri thức liên ngành giữa giáo dục, quản lý môi trường và chính sách phát triển. Hơn thế, nghiên cứu cũng đóng góp vào việc thu hẹp khoảng trống học thuật trong lĩnh vực này. Về mặt thực tiễn, nghiên cứu mang lại giá trị tham khảo quan trọng cho các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam trong quá trình định hướng chuyển đổi sang mô hình phát triển bền vững. Trường hợp điển hình của Đại học Quốc gia Seoul với những chính sách và chiến lược cụ thể, hiệu quả đã cho thấy tầm quan trọng hệ thống chính sách, quản lý toàn diện và sự tham gia của cộng đồng trong việc hiện thực hóa mục tiêu Đại học xanh. Những bài học kinh nghiệm từ SNU được phân tích trong nghiên cứu có thể hỗ trợ Trường Đại học Ngoại ngữ – ĐHQGHN trong việc định hình chiến lược phù hợp, từ đó từng bước xây dựng “Đại học xanh” – nền tảng gắn liền với các giá trị bền vững về kinh tế, xã hội, môi trường.