Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Kỹ năng viết bằng ngôn ngữ thứ hai từ lâu đã được xem là một trong những thử thách lớn đối với người học (Mubarak, 2017). Một trong những yếu tố quan trọng giúp cho học sinh vượt qua được thử thách này chính là việc nhận được những phản hồi (feedback) hiệu quả và kịp thời. Tuy nhiên, dù vai trò quan trọng của phản hồi đã được khẳng định qua nhiều nghiên cứu, việc áp dụng phản hồi vào thực tiễn lại không hề đơn giản (Cunningham, 2019). Ngoài việc lựa chọn loại phản hồi phù hợp, cách thức truyền đạt phản hồi đến học sinh cũng là một bài toán khó đối với giáo viên. Từ những năm 1990, các phương pháp phản hồi đã không ngừng phát triển và đa dạng hơn, trong đó phản hồi viết (written feedback) được sử dụng thường xuyên nhất trong quá trình giảng dạy. Tuy vậy, phương pháp này vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế đáng kể. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng học sinh thường cảm thấy phản hồi viết thiếu sức hút và khó áp dụng, bởi nhiều nhận xét còn mang tính chung chung, mơ hồ và thiếu cụ thể (Kim, 2018), khiến cho học sinh gặp nhiều khó khăn trong việc cải thiện kỹ năng viết hiệu quả.
Để vượt qua những thách thức này và nâng cao hiệu quả của phản hồi, các nhà nghiên cứu đã khám phá nhiều phương pháp phản hồi mới và có ứng dụng công nghệ hiện đại (Picasso, 2024; Mahoney et al., 2018). Trong đó, phản hồi qua video (screencast feedback) đã trở nên khá nổi bật, đặc biệt phù hợp với bối cảnh giảng dạy Tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai. Phản hồi qua video không chỉ giúp cá nhân hóa nhận xét (Abdous & Yoshimura, 2010), tăng cường tương tác (Lee & Bailey, 2016) mà còn làm rõ hơn các điểm cần cải thiện thông qua hình ảnh và lời nói trực tiếp.
Tuy vậy, tại Việt Nam, nghiên cứu về ảnh hưởng của phản hồi qua video đối với chất lượng bài viết của học sinh, đặc biệt là các bài văn tranh luận – một dạng văn đòi hỏi nhiều kỹ năng phức tạp, vẫn còn rất hạn chế. Điều này tạo nên một khoảng trống lớn về mặt khoa học và thực tiễn, đòi hỏi cần có những nghiên cứu sâu rộng để đánh giá và ứng dụng hiệu quả phương pháp phản hồi mới này trong quá trình dạy học.
Trong bối cảnh đó, việc thực hiện đề tài nghiên cứu về tác động của phản hồi bằng video đối với kỹ năng viết luận tranh luận của học sinh Tiếng Anh là hết sức cấp thiết và cần thiết, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, đồng thời hỗ trợ người học phát triển kỹ năng viết một cách toàn diện và bền vững.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Tổng quan tài liệu nghiên cứu bối cảnh quốc tế Hiện nay, bằng chứng về tác động của phản hồi bằng video (screencast feedback) đối với chất lượng bài viết của học sinh còn khá hạn chế. Mặc dù có nhiều nghiên cứu tập trung vào việc xem xét quan điểm của học sinh và giáo viên về phương pháp phản hồi này (Thennakoon & Abesooriya, 2022; Cheng & Li, 2020; Harper et al., 2018; Henderson & Phillips, 2015), những nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của phản hồi bằng video tới chất lượng bài viết vẫn chưa có nhiều (Ozkul & Ortaçtepe, 2017).
Một số nghiên cứu liên quan đã cho thấy phản hồi bằng video có ảnh hưởng tích cực tới các khía cạnh trong bài viết như tính mạch lạc và liên kết, ngữ pháp và vốn từ vựng. Ví dụ, nghiên cứu của Xie (2022) sử dụng phương pháp hỗn hợp cho thấy học sinh ở Trung Quốc cải thiện đáng kể trong khả năng hoàn thành đúng và đầy đủ đề bài yêu cầu đưa ra (task achievement) và sự mạch lạc và liên kết (coherence and cohesion) trong bài văn tranh luận sau khi nhận phản hồi qua video, dù không có sự tiến bộ rõ rệt về vốn từ vựng (lexical resouce) và ngữ pháp (grammatical range and accuracy). Hạn chế của nghiên cứu là khoảng thời gian thực hiện rất ngắn (một tuần) và học sinh chỉ sửa một bài luận duy nhất dựa theo phản hồi video, khiến hiệu quả của phản hồi chưa được phát huy tối đa. Tương tự, nghiên cứu của Fatoni và cộng sự (2023) cũng rút ra được rằng học sinh cải thiện rõ rệt về mặt nội dung, sự trình bày, từ vựng sau khi nhận phản hồi video, tuy nhiên vẫn chưa nâng cao được độ đa dạng chính xác về mặt ngữ pháp (grammatical range and accuracy). Hạn chế tương tự được xác định là do nghiên cứu chỉ cho học sinh sửa một bài luận duy nhất dựa trên phản hồi video, dẫn đến tiềm năng của phương pháp phản hồi này chưa được khai thác triệt để.
Nghiên cứu của Ortiz và Díaz (2022) áp dụng phương pháp nghiên cứu hành động và đã có bước cải tiến đáng kể khi học sinh được phép chỉnh sửa hai bài luận dựa trên phản hồi video trước khi làm bài kiểm tra đánh giá cuối cùng (post-test). Việc này giúp học sinh có thêm nhiều cơ hội tương tác với phản hồi và áp dụng vào các bài viết khác nhau. Kết quả cho thấy học sinh tiến bộ rõ rệt ở cả bốn kỹ năng viết theo tiêu chí bài thi IELTS và đồng thời thể hiện thái độ tích cực đối với phản hồi video. Tuy nhiên, nghiên cứu này vẫn thiếu giai đoạn cho học sinh sửa lại bài viết sau khi nhận phản hồi, điều này có thể hạn chế khả năng ứng dụng phản hồi một cách hiệu quả. Hạn chế tương tự cũng được ghi nhận trong nghiên cứu của Achouri và Mehiri (2022), khi học sinh không có điều kiện chỉnh sửa bài viết dựa trên phản hồi nhận được, dẫn đến việc hiệu quả học tập chưa được phát huy tối đa.
Một điểm hạn chế rõ rệt trong các nghiên cứu hiện nay là việc tập trung chủ yếu vào các bài văn miêu tả (descriptive essays) hoặc tự sự (narrative essays), trong khi các bài văn tranh luận (argumentative essays), vốn đòi hỏi kỹ năng tư duy phản biện và lập luận phức tạp hơn, lại ít được nghiên cứu.
| Tác giả | Năm xuất bản | Quốc gia | Trọng tâm nghiên cứu | Dạng bài viết |
| Henderson and Phillips | 2015 | Úc | Quan điểm của học sinh | Bài văn miêu tả |
| Amira Desouky Ali | 2016 | Ai Cập | Hiệu quả của phản hồi bằng video; quan điểm của học sinh | Bài văn miêu tả |
| Harper et al. | 2018 | Anh | Quan điểm của học sinh và giáo viên | Bài văn tự sự |
| Cheng and Li | 2020 | Mỹ | Quan điểm của học sinh | Bài văn tự sự |
| B. N. Thennakoon and L. Abesooriya | 2022 | Sri Lanka | Quan điểm của học sinh | Bài văn tự sự và bài văn miêu tả |
| Ortiz and Díaz | 2022 | Úc | Hiệu quả của phản hồi bằng video; quan điểm của học sinh | Bài văn tranh luận |
| Achouri and Mehiri | 2022 | Algeria | Hiệu quả của phản hồi bằng video; quan điểm của học sinh | Đoạn văn ngắn |
| Xie | 2022 | China | Hiệu quả của phản hồi bằng video; quan điểm của học sinh | Bài văn tranh luận |
| Fatoni et al. | 2023 | Indonesia | Hiệu quả của phản hồi bằng video | Bài văn tự sự |
| Pachuashvili | 2024 | Georgia | Quan điểm của học sinh | Không đề cập |
| Bảng 1. Tóm tắt những nghiên cứu liên quan về việc sử dụng phản hồi qua video trong kỹ năng viết trên phạm vi quốc tế |
Tổng quan tài liệu nghiên cứu bối cảnh Việt Nam Mặc dù phản hồi qua video ngày càng thu hút sự quan tâm trên thế giới, nhưng các nghiên cứu về phương pháp này trong bối cảnh Việt Nam vẫn còn rất hạn chế. Theo hiểu biết của người nghiên cứu, chỉ có duy nhất một nghiên cứu xem xét hiệu quả của phản hồi bằng video đối với kỹ năng nói tại Việt Nam (Do & Dang, 2014). Về kỹ năng viết, hiện chỉ có hai nghiên cứu tập trung vào phản hồi qua video, tuy nhiên cả hai đều chỉ khảo sát quan điểm của học sinh mà chưa đánh giá tác động thực tế của phương pháp này đến chất lượng bài viết.
Nghiên cứu của Cao (2023) cho thấy sinh viên nhìn chung có thái độ tích cực đối với phản hồi qua video. Họ cho rằng phương pháp này rất hữu ích trong việc nâng cao kỹ năng viết, vì phản hồi qua video không chỉ cung cấp thông tin rõ ràng và dễ hiểu mà còn mang lại sự tương tác trực tiếp, giúp sinh viên cảm thấy dễ tiếp thu hơn so với phản hồi viết truyền thống. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra một số thách thức, như việc phản hồi qua video tiêu tốn nhiều thời gian, số lượng bài viết được nhận phản hồi còn hạn chế, và việc tiếp nhận quá nhiều thông tin trong một lần cũng khiến học sinh cảm thấy khó khăn trong việc áp dụng hiệu quả.
Tương tự, nghiên cứu của Nguyễn (2024) theo phương pháp nghiên cứu trường hợp cũng ghi nhận rằng sinh viên ngôn ngữ Việt Nam đánh giá cao tính tiện lợi, sự rõ ràng và tính hấp dẫn của phản hồi qua video khi áp dụng vào việc viết đoạn văn. Tuy nhiên, một số sinh viên lại lo ngại về vấn đề kỹ thuật và sự thiếu hụt tương tác trực tiếp trong quá trình nhận phản hồi, điều này làm giảm đi phần nào hiệu quả của phương pháp.
Với những thực trạng nêu trên, có thể nhận thấy sự cần thiết phải thực hiện các nghiên cứu sâu hơn nhằm đánh giá tác động cụ thể của phản hồi qua video đối với kết quả viết. Những nghiên cứu này sẽ không chỉ giúp hiểu rõ hơn về hiệu quả của phương pháp mà còn cung cấp cơ sở để hoàn thiện và áp dụng nó một cách hiệu quả trong các môi trường giáo dục khác nhau tại Việt Nam.
Ý nghĩa khoa học
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về phương pháp phản hồi qua video, hầu hết các nghiên cứu hiện nay chỉ tập trung vào quan điểm của học sinh hoặc giáo viên về hình thức phản hồi này, mà chưa thực sự đánh giá tác động của nó đối với chất lượng bài viết của học sinh, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam. Hơn nữa, trong những nghiên cứu đã có, rất ít nghiên cứu chú trọng đến các thể loại bài viết đòi hỏi kỹ năng lập luận phức tạp, như bài văn tranh luận. Đây chính là điểm mới và tiên tiến của nghiên cứu này, khi tôi sẽ tập trung vào việc đánh giá tác động của phản hồi qua video đối với chất lượng viết bài văn tranh luận của học sinh Tiếng Anh như Ngoại ngữ (EFL) tại Việt Nam.
Từ đó, nghiên cứu này không chỉ góp phần làm phong phú thêm kho tàng nghiên cứu về phương pháp phản hồi trong giảng dạy EFL, mà còn thúc đẩy sự đổi mới và cải thiện trong chiến lược giảng dạy, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của học sinh trong các bối cảnh giáo dục còn mang nhiều hạn chế.