Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
“气/Khí” trong tiếng Hán và tiếng Việt đều là một từ vựng có hàm ý văn hóa sâu sắc, đồng thời cũng là một yếu tố cấu tạo từ có năng lực tạo từ rất mạnh, chiếm vị trí quan trọng trong hệ thống từ vựng của cả hai ngôn ngữ. Tuy nhiên, do sự khác biệt giữa tiếng Hán và tiếng Việt về lịch sử, văn hóa và cách nhận thức, các từ thuộc họ “气/khí” trong hai ngôn ngữ cũng có nhiều điểm khác biệt về phạm trù ngữ nghĩa và cách sử dụng. Do đó, việc nghiên cứu so sánh phạm trù của các từ họ “气/khí” trong tiếng Hán và tiếng Việt không chỉ giúp làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt trong cấu tạo từ, sự phát triển nghĩa và nội hàm văn hóa của hai ngôn ngữ, mà còn giúp tìm hiểu sâu hơn về cách tư duy và đặc điểm nhận thức của hai dân tộc. Hiện nay, mặc dù giới học thuật đã đạt được một số thành tựu nhất định trong nghiên cứu so sánh từ vựng Hán – Việt, nhưng các nghiên cứu có hệ thống chuyên sâu về họ từ “气/khí” vẫn còn tương đối hạn chế. Do đó, đề tài nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn có giá trị thực tiễn quan trọng. Một mặt, nghiên cứu giúp người học tiếng Hán tại Việt Nam hiểu rõ và nắm vững hơn về các từ thuộc họ từ “气/khí” trong tiếng Hán, nâng cao hiệu quả học tập ngôn ngữ, tránh những ảnh hưởng tiêu cực của sự chuyển di tiêu cực; mặt khác, nghiên cứu này cũng có ích cho thực tiễn biên phiên dịch và giao lưu văn hóa Hán – Việt, góp phần làm sâu sắc thêm sự hiểu biết về văn hóa và nhận thức xã hội của hai quốc gia.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
“气/Khí” trong tiếng Hán và tiếng Việt đều là một từ cơ bản có lịch sử lâu đời và mang tính đặc trưng cao. Cùng với sự phát triển của xã hội và ngôn ngữ, nghĩa mở rộng của “气/khí” ngày càng phong phú, các từ mới liên quan đến “气/khí” cũng liên tục xuất hiện, hình thành nên một hệ thống từ vựng “气/khí” quy mô lớn, chiếm một phần đáng kể trong các từ điển hiện đại của tiếng Hán và tiếng Việt. Trong hệ thống từ vựng của cả hai ngôn ngữ, các từ thuộc nhóm “气/khí” đóng vai trò hết sức quan trọng, chứa đựng nội hàm văn hóa phong phú, phản ánh rõ nét đặc điểm nhận thức và cách tư duy của người Hoa và người Việt. Tuy nhiên, thông qua việc thu thập một lượng lớn tài liệu liên quan, tác giả nhận thấy hiện nay ở cả Trung Quốc và Việt Nam, các nghiên cứu chuyên sâu, có hệ thống về nhóm từ “气/khí” vẫn còn tương đối ít.
Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu này đã tiến hành phân tích so sánh sơ bộ phạm trù ngữ nghĩa của các từ thuộc họ từ “气/khí” trong tiếng Hán và tiếng Việt, qua đó làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt về mặt nhận thức ngôn ngữ, bối cảnh văn hóa và cách thức diễn đạt giữa hai ngôn ngữ. Có ý nghĩa về cả mặt lý luận và thực tiễn cung cấp tài liệu tham khảo trong dịch thuật và các nghiên cứu liên quan tới giao tiếp liên văn hóa, so sánh đối chiếu giữa 2 ngôn ngữ.