Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc trong những năm gần đây đã phát triển mạnh mẽ, trở thành một trong những mối quan hệ kinh tế quan trọng nhất trong khu vực Đông Nam Á. Có thể nói Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, bên cạnh đó Việt Nam cũng là một trong những thị trường xuất khẩu lớn của Trung Quốc. Thời gian qua, mặc dù dịch COVID-19 và biến động địa – chính trị trên thế giới đã tác động tới kinh tế, thương mại toàn cầu nhưng quan hệ hai nước Việt – Trung vẫn không ngừng phát triển.
Đặc biệt, từ đầu năm 2023 đến nay, lãnh đạo cấp cao hai bên duy trì các hình thức trao đổi, tiếp xúc linh hoạt. Việc này đã mở ra nhiều cơ hội để các doanh nghiệp nông sản – trái cây Việt Nam tiếp cận thị trường rộng lớn; đồng thời góp mặt nâng cao nền kinh tế nước nhà và nâng cao đời sống nhân dân các vùng trồng trọt cây ăn quả.
Có thể nói, năm 2023 là đỉnh cao của ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam khi việc Trung Quốc thu mua các mặt hàng sầu riêng của nước ta đạt tới con số kỷ lục trong hơn 20 năm qua. Việt Nam đã trở thành những nguồn cung chính cho thị trường sầu riêng của Trung Quốc, nhờ vào các hiệp định thương mại và cải thiện chất lượng sản phẩm. Năm 2023 đã chứng kiến sự bùng nổ trong xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang Trung Quốc, với nhiều tiềm năng phát triển lâu dài trong tương lai. Nhưng bên cạnh đó, việc xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đã chứng kiến sự xuất hiện của nhiều đối thủ cạnh tranh, chủ yếu từ các quốc gia sản xuất sầu riêng lớn như: Thái Lan, Malaysia, Philippines,… Trong đó, chỉ có Thái Lan được coi là đối thủ chính của Việt Nam.
Việc lựa chọn nghiên cứu lợi thế so sánh sẽ giúp chúng em làm rõ những nổi bật và thế mạnh của Việt Nam so với Thái Lan trên “đường đua” xuất khẩu sầu riêng tới “đất nước tỉ dân”. Song, nghiên cứu cũng nhằm tìm ra những hạn chế còn tồn đọng cùng đề xuất giải pháp phát triển ngành xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đạt kết quả tốt hơn.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Trong những năm gần đây, sầu riêng Việt Nam đã đạt được sự phát triển mạnh mẽ trên các thị trường lớn, đặc biệt là Trung Quốc, nơi nhu cầu tiêu thụ sầu riêng ngày càng tăng. Trước tiên, trong bài báo “Trung Quốc hay Thái Lan, đâu là đối thủ đáng gờm của sầu riêng Việt Nam” của Vietnambiz, họ đã nhắc tới việc cạnh tranh trồng sầu riêng của nông dân ba nước Thái Lan, Việt Nam và Trung Quốc, từ đó đưa ra những “sự đe dọa” về chất lượng mặt hàng và xuất khẩu quốc tế đối với sầu riêng Việt Nam.
Bên cạnh đó, theo Khánh Tú trong bài báo “Hơn 90% sầu riêng Việt Nam là xuất khẩu sang Trung Quốc” năm 2024 đã cho thấy cơn sốt sầu riêng Việt Nam trong năm 2023. Sản lượng trồng và xuất khẩu đều vượt mức kim ngạch đề ra, phần lớn đều được Trung Quốc thu mua và chế biến.
Không chỉ vậy, báo Nhịp cầu đầu tư với số báo “Sầu riêng Việt đắt hàng ở Trung Quốc” đã đưa ra những dẫn chứng số liệu cho thấy sự phát triển của mặt hàng sầu riêng của Việt Nam đạt đến đỉnh cao trong năm 2023, vượt qua mọi đối thủ và chiếm lĩnh phần lớn thị trường lớn mạnh như Trung Quốc.
Tuy nhiên, theo Ban thời sự Đài Truyền hình Việt Nam trong “Thái Lan đẩy mạnh sầu riêng sang thị trường Trung Quốc” đã phần nào khẳng định sự phát triển và vị thế lâu đời của Thái Lan đối với mặt hàng này. Điều này đặt ra một trở ngại lớn, trở thành đối thủ đáng ngại của sầu riêng Việt Nam.
Hiện nay, trong giới thông tin – truyền thông đã có nhiều bài báo nói về sự phát triển mạnh mẽ của sầu riêng Việt Nam trong năm 2023, cũng có nhiều bài báo nói đến sự lớn mạnh về vị thế của sầu riêng Thái Lan; đối với giới nghiên cứu học thuật hiện chưa có nghiên cứu nào làm rõ về vấn đề này. Qua việc sưu tầm và nghiên cứu các bài báo đó, nhóm tác giả nhận thấy những thiếu sót và những nội dung có thể nghiên cứu thêm từ của các bài báo trên. Chi tiết như sau:
- Đầu tiên, các bài báo trước có phạm vi rộng và chỉ mới làm rõ kim ngạch xuất khẩu mạnh mẽ của Việt Nam hoặc Thái Lan sang thị trường Trung Quốc trong năm 2023, hoặc phần nào nói đến sự cạnh tranh giữa hai nước. Nghiên cứu của nhóm tác giả thu hẹp phạm vi nghiên cứu, đi sâu tìm hiểu rõ sự chênh lệch về lợi thế và cạnh tranh giữa hai quốc gia về mặt hàng sầu riêng này (năm 2023).
- Thứ hai, hầu hết các bài báo trước đều chỉ đưa ra số liệu và thông tin về doanh thu lợi nhuận xuất khẩu sầu riêng của hai nước, từ đó chỉ ra đâu là quốc gia có doanh thu xuất khẩu sầu riêng lớn hơn. Nghiên cứu này của nhóm tác giả đã đi sâu vào phân tích lợi thế so sánh giữa hai quốc gia Việt Nam – Thái Lan khi xuất khẩu mặt hàng này (kinh tế vĩ mô).
- Thứ ba, các bài báo trước đó chỉ đề cập tới những khó khăn và giải pháp giúp Việt Nam tăng trưởng về sản xuất nuôi trồng cây sầu riêng. Nghiên cứu của nhóm tác giả sẽ đi sâu vào phân tích khó khăn dẫn đến sự chênh lệch về lợi thế giữa Việt Nam và Thái Lan, từ đó đưa ra những giải pháp phù hợp nhằm thu hẹp khoảng cách xuất khẩu giữa hai nước.
Ý nghĩa khoa học
Như vậy, đề tài dựa trên việc thu thập số liệu, dữ liệu và thông tin từ các nguồn báo trong và ngoài nước, kết hợp cùng kiến thức Kinh tế vĩ mô nhằm làm rõ Sự khác biệt về lợi thế so sánh của hai nước Việt Nam và Thái Lan trong lĩnh vực trên, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao kỹ thuật ngành nuôi trồng và xuất khẩu sầu riêng Việt Nam, tạo tiền đề cho sự phát triển của lĩnh vực này trong tương lai.