- Yêu cầu thành công
Tổng quan Niềm tin được công nhận rộng rãi là một yếu tố quan trọng định hình hành vi của con người trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm giáo dục và sư phạm. Trong lý thuyết nhận thức xã hội của Albert Bandura, niềm tin vào năng lực bản thân (self-efficacy beliefs) là một trong những khái niệm nền tảng (Bandura, 1997, 1986, 1997), đề cập đến niềm tin của cá nhân vào khả năng tổ chức và thực hiện các hành động cần thiết để đạt được các mục tiêu cụ thể. Thường được khái niệm hóa như sự tự tin của bản thân trong từng nhiệm vụ cụ thể, niềm tin vào năng lực của bản thân đóng vai trò trung tâm trong các lý thuyết về động lực và học tập ở nhiều bối cảnh khác nhau (Tschannen-Moran & Hoy, 2001). Trong lĩnh vực giáo dục, các nghiên cứu ban đầu của Bandura về tự hiệu quả bắt đầu từ giữa những năm 1980 và kể từ đó, có rất nhiều bằng chứng về mối tương quan giữa tự hiệu quả của giáo viên và các hành vi chuyên môn của họ đã được tích lũy (Tschannen-Moran & Hoy, 2001; Chang, Hall, Lee & Wang, 2022), thể hiện sự quan tâm lớn từ các nhà nghiên cứu giáo dục về chất lượng này. Như Wyatt (2014) đã chỉ ra, các chuyên gia đã nhấn mạnh rằng niềm tin vào năng lực của bản thân của giáo viên là một yếu tố quan trọng có thể quyết định kết quả của giáo dục. Cụ thể, những nhà giáo dục có niềm tin vào năng lực bản thân cao thường thể hiện mức độ nhiệt tình lớn hơn và đầu tư nhiều công sức hơn vào việc lập kế hoạch và chuẩn bị bài giảng (Guskey, 1988; Allinder, 1994). Họ cũng ít gặp phải căng thẳng, kiệt sức và tình trạng vắng mặt hơn đáng kể so với những người có niềm tin vào năng lực bản thân thấp (Brissie, Hoover-Dempsey & Bassler, 1988; Bandura, 1993; Imants & Van Zoelen, 1995). Nhìn chung, niềm tin vào năng lực bản thân là một phẩm chất vốn có, góp phần tích cực vào hiệu suất làm việc của giáo viên. Mặc dù niềm tin vào năng lực bản thân của giáo viên đã nhận được sự quan tâm đáng kể trong nghiên cứu giáo dục trong những thập kỷ gần đây (Wyatt, 2018), nhiều khía cạnh vẫn chưa được khám phá đầy đủ. Theo Wyatt (2011), niềm tin vào khả năng năng lực của bản thân của giáo viên nói chung chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng trong khuôn khổ nghiên cứu định tính. Ngoài ra, mặc dù các yếu tố bối cảnh có ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức của giáo viên về năng lực vào bản thân của họ (Woolfolk-Hoy, 2001), các lý thuyết này nhìn chung chưa được kiểm chứng và áp dụng đối với các giáo viên tiếng Anh tại Việt Nam (Luu, 2013; Nguyen, 2011), và đối với các giáo viên tiếng Anh chuyên tại Việt Nam.
Phần tổng quan tài liệu khám phá niềm tin vào năng lực bản thân (self-efficacy) của giáo viên dạy tiếng Anh như một ngoại ngữ (EFL), nhấn mạnh vai trò quan trọng của chúng đối với hiệu quả giảng dạy và sự phát triển chuyên môn. Dựa trên Lý thuyết nhận thức xã hội của Bandura, tự hiệu quả mang tính đặc thù theo nhiệm vụ và bối cảnh, ảnh hưởng đáng kể đến sự kiên trì, nỗ lực và quá trình ra quyết định trong giảng dạy. Có bốn nguồn chính hình thành nên niềm tin vào khả năng tự hiệu quả, bao gồm trải nghiệm thành thạo (mastery experiences), trải nghiệm gián tiếp (vicarious experiences), thuyết phục xã hội (social persuasion) và trạng thái sinh lý và cảm xúc (physiological and affective states). Trải nghiệm thành thạo xuất phát từ các kết quả giảng dạy thành công, giúp xây dựng sự tự tin, mặc dù thất bại có thể làm giảm nó tùy thuộc vào cách diễn giải. Trải nghiệm gián tiếp liên quan đến việc quan sát những đồng nghiệp hoặc người hướng dẫn có năng lực, từ đó nuôi dưỡng niềm tin vào khả năng của bản thân, đặc biệt khi nhận thấy sự tương đồng. Trong khi đó, thuyết phục xã hội, bao gồm phản hồi từ đồng nghiệp hoặc học sinh, có tác dụng nâng cao sự tự tin. Ngoài ra, trạng thái sinh lý và cảm xúc như căng thẳng hay sự nhiệt tình cũng ảnh hưởng đến tự hiệu quả, với cảm xúc tích cực làm tăng cường và trạng thái tiêu cực làm suy yếu nó. Mặc dù trải nghiệm thành thạo được coi là yếu tố trung tâm của niềm tin vào năng lực bản thân, như Bandura (1997) đã gợi ý, một số nghiên cứu khác lại đưa ra những phát hiện không đồng nhất, cho rằng thuyết phục xã hội mới là yếu tố có tác động mạnh mẽ nhất (Phan, 2016). Hơn nữa, các tài liệu hiện có tại Việt Nam cho thấy rằng các yếu tố văn hóa và bối cảnh cũng có ảnh hưởng riêng biệt đến niềm tin vào năng lực bản thân của giáo viên (Phan, 2016).
Mặc dù niềm tin về năng lực bản thân của giáo viên đã nhận được sự quan tâm đáng kể trong nghiên cứu giáo dục trong những thập kỷ gần đây (Wyatt, 2018), nhiều khía cạnh vẫn chưa được khám phá đầy đủ. Thêm vào đó, các nghiên cứu về giáo viên dạy tiếng Anh như một ngoại ngữ (EFL) ở Việt Nam, đặc biệt là ở các trường trung học phổ thông chuyên, vẫn còn rất hạn chế. Để giải quyết những khoảng trống này và làm phong phú thêm sự hiểu biết, nghiên cứu này tập trung vào giáo viên EFL ở mọi trình độ kinh nghiệm trong bối cảnh các trường trung học phổ thông chuyên ở Việt Nam. Do đó, nghiên cứu nhằm giải quyết khoảng trống trong tài liệu hiện có về niềm tin vào năng lực bản thân của giáo viên chuyên Anh tại Việt Nam, từ đó xây dựng một nền tảng tri thức tổng quát về khái niệm này.