Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Đất nước Việt Nam đang trải qua giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá mạnh mẽ gắn với mọi khía cạnh của đời sống. Trong đó, sự phát triển nhanh chóng của internet đã không chỉ tạo điều kiện để mọi người được kết nối với nhau nhiều hơn mà còn tạo mở rộng cơ hội, đặc biệt là với các bạn học sinh sinh viên được học tập theo những phương pháp mới hơn và hiệu quả hơn. Sự xuất hiện của MXH với những tính năng mới, với nguồn thông tin phong phú và đa dạng đã đem lại cho HSSV nhiều sự trải nghiệm đầy thú vị, tạo điều kiện cho họ giao tiếp, xây dựng các mối quan hệ, cung cấp nhiều tri thức phục vụ quá trình học tập, cũng như các kỹ năng trong cuộc sống (Thiều và cộng sự, 2024).
Trong số các nền tảng MXH phổ biến, nổi bật nhất hiện nay phải nhắc tới nền tảng Tiktok, một nền tảng video âm nhạc và mạng xã hội của Trung Quốc được ra mắt vào năm 2017, là nơi người dùng có thể đăng tải các video ngắn từ vài giây lên đến vài phút. Những đoạn video ngắn cùng cách sử dụng đơn giản là hai đặc trưng tiêu biểu đưa Tiktok trở nên thành công nhanh chóng.
Tại Việt Nam, nền tảng này đã thu hút trên 12 triệu người đăng ký tính đến cuối tháng 3 năm 2020, đặc biệt 41% người dùng ở trong độ tuổi 16 đến 24 tuổi (Phạm và cộng sự, 2020). Những năm gần đây Tiktok không chỉ là một công cụ để các bạn trẻ giải trí mà trở thành nơi để họ nghiên cứu học tập bởi những video cung cấp kiến thức bởi những “thầy cô online”. Do vậy, nhiều thầy cô hoặc những người có kiến thức đã tận dụng ứng dụng này để giúp những đối tượng người dùng là học sinh, sinh viên có thể khám phá và học tập hiệu quả hơn. Đặc biệt, với xu hướng học IELTS, một hệ thống bài kiểm tra về khả năng sử dụng thành thạo tiếng Anh trải dài qua cả bốn kĩ năng Nghe, Nói, Đọc, Viết ghi nhận khả năng thành thạo Tiếng Anh ở Việt Nam, đã tạo cơ hội cho nhiều người dùng chia sẻ kiến thức trên nền tảng này. Phát trực tiếp (Livestream) chữa bài tập, video ngắn chia sẻ các mẹo học IELTS, video thử thách luyện phát âm các từ vựng Tiếng Anh là một vài các nội dung học tập IELTS trên ứng dụng đang trở thành trào lưu với giới trẻ này.
Với các bạn sinh viên học chuyên ngành Ngôn ngữ Anh bậc 3 ở trường Đại học Ngoại ngữ, được yêu cầu chuẩn đầu ra ngôn ngữ chuyên ngành đúng hạn, chứng chỉ IELTS là lựa chọn hàng đầu và ứng dụng Tiktok hiện là mạng xã hội phổ biến với hầu hết các bạn trẻ, do vậy chúng tôi muốn đánh giá nhận thức của các bạn về ảnh hưởng của nền tảng này tới cách học IELTS từ đó đưa ra đề xuất để tăng khả năng học IELTS hiệu quả cho các bạn sinh viên.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Mạng xã hội đã và đang đóng vai trò không nhỏ tới phương pháp học ở các học sinh, sinh viên ở Việt Nam và trên thế giới do vậy ở Việt Nam đã có nhiều bài viết nghiên cứu về tác động của một số mạng xã hội như Youtube và Facebook đến lĩnh vực học tập ở sinh viên. Trong bài viết “Nghiên cứu các nhân tố của mạng xã hội tác động đến kết quả học tập của sinh viên Trường Đại học Công nghiệp thực phẩm TP.HCM (HUFI)” (Hà và cộng sự, 2017) đã tập trung nghiên cứu tác động của mạng xã hội tới kết quả học tập của các sinh viên bằng cách khảo sát trực tiếp và trực tuyến các sinh viên trong trường. Kết quả là các sinh viên được khảo sát đều đồng ý ứng dụng mạng xã hội là một công cụ học tập hiệu quả, trong đó Facebook là ứng dụng được ưa chuộng nhất. Hầu hết các sinh viên được khảo sát đều xếp loại khá, chiếm một nửa số lượng khảo sát. Ngoài Facebook, Youtube cũng được kết luận là một công cụ hỗ trợ việc tự học Tiếng Anh của người học (Tuyền, 2018). Trong nghiên cứu này, tác giả đã nhận thấy các sinh viên có khả năng tự học Tiếng Anh qua công nghệ thông tin khá tốt, được thể hiện ở kết quả học tập. Tuy nhiên kết quả này lại đi kèm với một nhược điểm là các bạn có xu hướng bị mất tập trung rất cao trong quá trình học vì bị các trang mạng khác lôi cuốn. Đến năm 2020, mạng xã hội Tiktok mới bắt đầu trở thành xu hướng nên những nghiên cứu ở Việt Nam về sức ảnh hưởng của nó tới khía cạnh học tập hay giáo dục còn chưa đa dạng, chủ yếu khai thác tác động tới các lĩnh vực tâm lý, mua sắm, vv, hoặc nội dung nghiên cứu còn mang tính bao quát. Theo bài viết “Tác động của nền tảng video ngắn đối với học tập và mối quan hệ tương tác xã hội của học sinh trung học phổ thông” (Thuỷ và cộng sự, 2024), những video ngắn trên Tiktok, Instagram reel, vv gây những tác động tiêu cực đến hoạt động học tập, tuy nhiên bài viết này nghiên cứu loại video giải trí mà không phải các video mang nội dung học tập. Tương tự việc sử dụng Tiktok được xác định là ảnh hưởng tiêu cực tới kết quả học tập của sinh viên bởi gần nửa số lượng sinh viên được khảo sát nhận thấy việc sử dụng Tiktok chiếm dụng thời gian học tập của họ, do chưa biết cách sử dụng Tiktok đúng đắn (Oanh và cộng sự, 2022). Nhưng trong nghiên cứu trên, yếu tố học tập là một đối tượng nghiên cứu nhỏ trong số tất cả các yếu tố nên kết quả này chưa được chi tiết.
Mặt khác, theo một vài nghiên cứu nước ngoài, nền tảng Tiktok đã được xác định là một trong những công cụ bổ ích nâng cao kĩ năng học Tiếng Anh cho người dùng. Bài viết “Sử dụng ứng dụng Tiktok như một phương tiện để học phát âm Tiếng Anh” (Prtiwi và cộng sự, 2021) đã nghiên cứu thử thách luyện phát âm trên nền tảng Tiktok, từ đó nhận thấy kết quả rằng nhiều người dùng Tiktok nói ngôn ngữ thứ hai là Tiếng Anh không chỉ đạt được những tiến bộ nhỏ trong phát âm ngôn ngữ này mà còn cảm thấy vô cùng hứng thú với thử thách trên. Những tính năng sẵn có của TikTok như duet challenge, bình luận hay tạo lập các nhóm trò chuyện kín có thể được tận dụng như một công cụ giúp thúc đẩy khả năng học tiếng của họ (K.Tan và các cộng sự). Ngoài ra kĩ năng phát âm (pronunciation) có mức độ tương tác cao nhất sau khi phân tích ảnh hưởng của 5 nhà sáng tạo nội dung số liên quan đến giáo dục tiếng Anh, cụ thể là @englishwithgeet, @english.with.luccy, @englishwithcarla, @englishwithnab và @andreaholmenglish (Tira, 2023). Thời lượng video ngắn gọn trên TikTok rất phù hợp để phát triển kĩ năng nói cũng như phát âm tiếng anh vì sự trực quan thông qua đa dạng phương tiện như âm thanh, hình ảnh, và phụ đề rõ ràng.
Từ những nghiên cứu đi trước, chúng tôi nhận thấy ảnh hưởng đáng kể của nền tảng Tiktok tới sinh viên trong và ngoài nước. Tuy nhiên, tác động của nền tảng này tới việc học tập còn chưa rõ ràng và chưa được tập trung nghiên cứu ở Việt Nam, hầu hết lĩnh vực học tập chỉ là một trong những yếu tố được nghiên cứu ở các sinh viên. Hơn nữa, tính hiệu quả thực sự của Tiktok tới sinh viên trên khía cạnh học tập còn gây tranh cãi. Lý do quan trọng nhất là chưa có nghiên cứu nào trước đây khai thác hiệu quả của ứng dụng này tới việc học chứng chỉ IELTS. Do vậy, nghiên cứu này sẽ tìm hiểu sâu nhận thức của các sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh bậc 3 trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội về tác động mạng xã hội Tiktok tới việc học IELTS.
Ý nghĩa khoa học
Các nghiên cứu ảnh hưởng của nền tảng Tiktok tới việc học Tiếng Anh ở Việt Nam vẫn chưa có và ở nước ngoài còn hạn chế, chính vì vậy chúng tôi muốn thực hiện nghiên cứu tập trung vào nhận thức của sinh viên về ảnh hưởng của nền tảng tới cách học chứng chỉ IELTS. Điều này phù hợp với nhu cầu giáo dục đang thịnh hành ở Việt Nam từ đó rút ra những đề xuất để nhà trường có thể tận dụng nguồn dữ liệu phong phú này trong việc giảng dạy. Từ đó, nghiên cứu đề xuất những phương hướng cho nhà trường áp dụng nền tảng Tiktok vào chương trình giảng dạy của khoa Ngôn ngữ và văn hoá các nước nói Tiếng Anh của trường Đại học Ngoại ngữ.