1. Nhu cầu thực tiễn
Ngành dệt may Việt Nam là một trong những ngành công nghiệp quan trọng nhất, đóng góp lớn vào GDP và cung cấp việc làm cho hàng triệu lao động trên toàn quốc. Vào năm 2022, ngành này đã chiếm hơn 16% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, khẳng định vai trò chiến lược của nó đối với sự phát triển kinh tế quốc gia (Hiệp hội Dệt May Việt Nam, 2022). Tuy nhiên, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, đặc biệt là việc tuân thủ các tiêu chuẩn về Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG). Các tiêu chuẩn này đang ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa, đặc biệt từ các thị trường khó tính như châu Âu và Bắc Mỹ, nơi mà các yêu cầu về phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đang ngày càng được đặt lên hàng đầu (Nguyễn, 2024).
Vấn đề cấp bách hiện nay là các doanh nghiệp dệt may cần phải nhanh chóng thích ứng với các yêu cầu ESG để không bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự không tuân thủ các tiêu chuẩn ESG không chỉ làm giảm khả năng cạnh tranh mà còn có thể dẫn đến việc mất đi các cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế, đặc biệt là những thị trường yêu cầu cao như Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ (Nguyễn & Lê, 2020). Hơn nữa, các hiệp định thương mại tự do như Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-EU (EVFTA) đòi hỏi các doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về môi trường và lao động, điều này làm cho việc nghiên cứu và áp dụng ESG trở nên cần thiết hơn bao giờ hết (European Commission, 2020).
Mặc dù một số doanh nghiệp lớn trong ngành đã bắt đầu áp dụng các tiêu chuẩn ESG, nhưng phần lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) vẫn gặp khó khăn trong việc thực hiện các tiêu chuẩn này do hạn chế về nguồn lực và hiểu biết. Điều này dẫn đến nguy cơ cao là các doanh nghiệp này sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu nếu không có sự thay đổi kịp thời (Nguyễn & Vũ, 2021). Do đó, nghiên cứu về tác động của ESG đến hiệu quả xuất khẩu là vô cùng cần thiết để hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, duy trì và mở rộng thị phần xuất khẩu.
2. Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và áp lực từ các quy định quốc tế ngày càng gia tăng, đặc biệt là về môi trường, xã hội và quản trị (ESG), nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để khám phá mối liên hệ giữa hiệu suất ESG và hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm cả hiệu quả xuất khẩu. Nhiều nghiên cứu quốc tế đã khẳng định rằng việc áp dụng các tiêu chuẩn ESG mang lại tác động tích cực đến hiệu quả kinh doanh và khả năng xuất khẩu của doanh nghiệp. Ví dụ, nghiên cứu của Dhaliwal và các cộng sự (2011) chỉ ra rằng các công ty áp dụng báo cáo phi tài chính, bao gồm các thông tin về môi trường, thường có chi phí vốn thấp hơn, qua đó tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Tương tự, nghiên cứu của Eccles, Ioannou và Serafeim (2014) cho thấy rằng các công ty có hiệu suất ESG cao thường có giá trị thị trường cao hơn và dễ dàng thu hút vốn đầu tư, từ đó nâng cao khả năng xuất khẩu. Tại Việt Nam, nghiên cứu của Nguyễn và Lê (2020) đã chứng minh rằng các doanh nghiệp dệt may áp dụng các thực hành sản xuất bền vững đã tăng doanh thu xuất khẩu lên 15% trong ba năm. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của các biện pháp môi trường trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, Phạm và cộng sự (2021) cũng phát hiện rằng các doanh nghiệp có điểm số trách nhiệm xã hội cao đã tăng 12% hợp đồng xuất khẩu, chứng tỏ rằng việc tuân thủ các tiêu chuẩn xã hội không chỉ cải thiện hình ảnh doanh nghiệp mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường toàn cầu. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về tác động của ESG, vẫn còn thiếu các nghiên cứu đánh giá toàn diện về cách các yếu tố ESG kết hợp và ảnh hưởng đến hiệu quả xuất khẩu của ngành dệt may tại Việt Nam. Đặc biệt, vai trò của quản trị doanh nghiệp trong việc cải thiện khả năng tiếp cận thị trường quốc tế vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Do đó, việc thực hiện nghiên cứu toàn diện về tác động của ESG đối với doanh thu xuất khẩu của ngành dệt may và may mặc Việt Nam là cần thiết để cung cấp cơ sở khoa học cho các chiến lược phát triển ngành trong tương lai.
3. Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu này không chỉ mở rộng các lý thuyết hiện có về quản trị doanh nghiệp và phát triển bền vững mà còn cung cấp bằng chứng thực nghiệm cụ thể về mối quan hệ giữa ESG và doanh thu xuất khẩu trong ngành dệt may Việt Nam. Kết quả của nghiên cứu có thể được sử dụng để hướng dẫn các doanh nghiệp trong việc tối ưu hóa các chiến lược ESG, từ đó nâng cao hiệu suất tài chính và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, nghiên cứu cũng góp phần vào cuộc tranh luận toàn cầu về phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.