Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Với sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử tại Việt Nam, các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki và Taobao đã tác động đáng kể đến thói quen mua sắm trực tuyến, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Theo xu hướng toàn cầu, người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các nền tảng thương mại điện tử nhờ sự tiện lợi, đa dạng sản phẩm và mức giá cạnh tranh. Taobao, với các chương trình khuyến mãi và chiến lược thu hút người dùng thông minh, đang dần thu hút sự quan tâm, đặc biệt là từ sinh viên. Nghiên cứu này nhằm đánh giá mức độ nhận thức của sinh viên Trường Đại học Ngoại ngữ (ULIS) về nền tảng này, qua đó cung cấp cái nhìn tổng quan về mức độ phổ biến của Taobao trong nhóm người mua sắm trực tuyến trẻ và am hiểu công nghệ.
Thương mại điện tử tại Việt Nam đang phát triển với tốc độ ấn tượng, được thúc đẩy bởi sự phát triển của công nghệ thông tin, khả năng truy cập Internet và thiết bị di động. Sinh viên đại học, với đặc điểm trẻ tuổi, am hiểu công nghệ và ưa chuộng sự tiện lợi, là một nhóm khách hàng tiềm năng quan trọng của các nền tảng thương mại điện tử. ULIS là nơi đào tạo những sinh viên có kỹ năng ngoại ngữ tốt, giúp họ dễ dàng tiếp cận thông tin quốc tế và cập nhật các xu hướng thương mại điện tử mới. Taobao, với tư cách là một nền tảng đang nổi cùng các chiến lược tiếp thị độc đáo, là một trường hợp thú vị để khám phá mức độ nhận thức và hiểu biết của sinh viên ULIS về nền tảng thương mại điện tử này.
Dựa trên thực tiễn đời sống hiện đại ngày nay, nghiên cứu hiện tại tập trung khám phá mức độ hiểu biết của sinh viên ULIS đối với nền tảng thương mại điện tử Taobao. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm cung cấp một cái nhìn sâu sắc hơn về Taobao, các đặc điểm của nó cũng như tiềm năng phát triển của nền tảng thương mại điện tử này dựa trên số liệu thống kê và phân tích chuyên sâu.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan 6.2.1 Thương mại điện tử Định nghĩa
Thương mại điện tử (E-commerce) là việc thực hiện các giao dịch kinh doanh liên quan đến hàng hóa và dịch vụ thông qua phương tiện điện tử và Internet. Nó bao gồm việc tận dụng Internet và các công nghệ thông tin như Trao đổi Dữ liệu Điện tử (EDI) để vận hành doanh nghiệp. Thương mại điện tử thường liên quan đến các trang web của nhà cung cấp, nơi sản phẩm hoặc dịch vụ được cung cấp trực tiếp cho khách hàng. Những nền tảng này tích hợp hệ thống giỏ hàng điện tử và hỗ trợ thanh toán qua thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ hoặc chuyển khoản điện tử (EFT). (S. A. Bhat et al., 2016)
Thị trường hiện tại
Trên quy mô toàn cầu, với sự gia tăng sử dụng điện thoại thông minh, cải thiện khả năng truy cập Internet và sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng hướng đến sự tiện lợi, thương mại điện tử hiện chiếm hơn 20% tổng doanh thu bán lẻ toàn cầu (Statista, 2024). Quy mô thị trường thương mại điện tử toàn cầu đạt 18,77 nghìn tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ đạt khoảng 75,12 nghìn tỷ USD vào năm 2034, với tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR) là 14,9% trong giai đoạn 2024–2034.
Các lĩnh vực chủ chốt thúc đẩy tăng trưởng:
- Thời trang
- Điện tử
- Giao đồ ăn
- Sản phẩm chăm sóc sức khỏe
Theo nghiên cứu của Precedence Research, khu vực Châu Á – Thái Bình Dương chiếm hơn 57% tổng doanh thu thương mại điện tử toàn cầu vào năm 2023. Về mô hình kinh doanh, phân khúc B2B (Doanh nghiệp với Doanh nghiệp) dẫn đầu, chiếm hơn 65% tổng doanh thu. Trong các ứng dụng, lĩnh vực thiết bị gia dụng dự kiến sẽ tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn trong thị trường trong thời gian tới.
Thị trường thương mại điện tử năm 2023
Việt Nam không chỉ bắt kịp xu hướng chuyển đổi số mà còn đang vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế Internet phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á. Dự báo đến năm 2032, thị trường thương mại điện tử Việt Nam sẽ đạt giá trị 60 tỷ USD (Minh-Ngoc Nguyen, 2024). Shopee, nền tảng thương mại điện tử có trụ sở tại Singapore, đã dẫn đầu thị trường Việt Nam trong nhiều năm qua, chiếm từ 60–70% tổng giá trị giao dịch trên tất cả các nền tảng lớn. Bên cạnh đó, TikTok Shop – tính năng mua sắm trong ứng dụng của mạng xã hội TikTok – đã đạt những bước tiến mạnh mẽ. Trong nửa đầu năm 2023, TikTok Shop đã vượt qua Lazada về doanh thu nhờ mô hình “shoppertainment” – kết hợp giữa mua sắm và nội dung giải trí cá nhân hóa.
Các mô hình thương mại điện tử
- B2B (Doanh nghiệp với Doanh nghiệp): Các giao dịch giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, chẳng hạn như giữa nhà sản xuất và nhà bán buôn hoặc giữa nhà bán buôn và nhà bán lẻ. Ví dụ, một nhà sản xuất máy tính mua linh kiện như CPU, RAM, SSD, chuột và bàn phím từ các nhà cung cấp – đây là các giao dịch B2B.
- B2C (Doanh nghiệp với Người tiêu dùng): Doanh nghiệp bán trực tiếp sản phẩm/dịch vụ cho người tiêu dùng cuối. Ví dụ, khách hàng mua máy tính từ cửa hàng bán lẻ là một giao dịch B2C. Một số công ty B2C tiêu biểu gồm Amazon và Taobao.
- C2C (Người tiêu dùng với Người tiêu dùng): Một khách hàng mua sản phẩm từ một khách hàng khác thông qua nền tảng trung gian. Ví dụ điển hình là các trang đấu giá trực tuyến như eBay, Etsy, và Craigslist.
- C2B (Người tiêu dùng với Doanh nghiệp): Người tiêu dùng cung cấp sản phẩm/dịch vụ cho doanh nghiệp để đổi lấy tiền hoặc lợi ích khác. Ví dụ, các nội dung do người dùng tạo ra (UGC) trên Amazon, YouTube hoặc TikTok là một hình thức C2B.
- B2G (Doanh nghiệp với Chính phủ): Giao dịch giữa doanh nghiệp và các cơ quan chính phủ, thường liên quan đến cung cấp sản phẩm, dịch vụ hoặc giải pháp công nghệ cho các tổ chức công.
Lợi ích của Thương mại điện tử
- Giảm chi phí vận hành: Thương mại điện tử giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí quản lý, tiếp thị, hậu cần và tồn kho. Việc xây dựng một website thương mại điện tử chỉ tốn khoảng 37.000 USD, rẻ hơn nhiều so với việc mở cửa hàng truyền thống.
- Mở rộng mạng lưới khách hàng: Doanh nghiệp có thể tiếp cận hơn 4 tỷ người dùng Internet trên toàn thế giới thay vì chỉ giới hạn trong một khu vực địa lý nhỏ.
- Tiếp cận dữ liệu khách hàng dễ dàng: Nhờ công nghệ như phân tích dữ liệu lớn (BDA), doanh nghiệp có thể theo dõi hành vi mua sắm và sở thích của khách hàng để tối ưu chiến lược bán hàng.
- Giao dịch an toàn và minh bạch hơn: Thanh toán điện tử giúp giảm rủi ro mất mát tiền mặt, đồng thời tạo hồ sơ tài chính minh bạch hơn cho cả doanh nghiệp và cơ quan thuế.
- Mua sắm tiện lợi: Người tiêu dùng có thể mua hàng mọi lúc, mọi nơi mà không bị giới hạn thời gian và không gian.
- Giá cả cạnh tranh hơn: Thương mại điện tử thường có giá rẻ hơn do chi phí vận hành thấp, đồng thời khách hàng dễ dàng so sánh giá giữa các nhà cung cấp.
Hạn chế của Thương mại điện tử
- Vấn đề bảo mật thông tin: Các cuộc tấn công mạng có thể ảnh hưởng đến dữ liệu khách hàng, ví dụ vụ tấn công eBay năm 2014 làm lộ thông tin 145 triệu tài khoản.
- Thiếu tương tác trực tiếp: Người tiêu dùng không thể trực tiếp kiểm tra sản phẩm trước khi mua, dẫn đến tình trạng hoàn trả hàng cao hơn.
- Thời gian giao hàng lâu: So với việc mua trực tiếp tại cửa hàng, thương mại điện tử thường yêu cầu thời gian chờ đợi để vận chuyển hàng hóa.
- Phụ thuộc vào Internet và công nghệ: Việc truy cập website, ứng dụng và hệ thống thanh toán trực tuyến phụ thuộc vào kết nối Internet ổn định. Nếu xảy ra lỗi hệ thống, doanh thu của doanh nghiệp có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Nền tảng thương mại điện tử Taobao Tổng quan về nền tảng thương mại điện tử Taobao
Taobao, được thành lập bởi Tập đoàn Alibaba vào năm 2003, là một nền tảng thương mại điện tử hàng đầu của Trung Quốc, đã cách mạng hóa lĩnh vực bán lẻ trực tuyến tại quốc gia này. Với hơn 240 triệu người mua sắm mỗi năm, Taobao đã trở thành một hiện tượng văn hóa và là động lực thúc đẩy sự phát triển của tiêu dùng kỹ thuật số ở châu Á (Sheridan, 2024). Khác với các nền tảng thương mại điện tử truyền thống, Taobao hoạt động theo cả mô hình khách hàng với khách hàng (C2C) và doanh nghiệp với khách hàng (B2C). Mô hình độc đáo này đã tạo cơ hội cho hàng nghìn sinh viên mới tốt nghiệp, học sinh và các chuyên gia theo đuổi lĩnh vực kinh doanh ngách tận dụng Taobao như một nền tảng khởi nghiệp, giúp họ kiếm thêm thu nhập và tích lũy kinh nghiệm kinh doanh quý giá.
Tầm quan trọng của nền tảng này được thể hiện qua phạm vi tiếp cận rộng lớn của nó, với hơn 1 tỷ sản phẩm được niêm yết và hàng triệu giao dịch được thực hiện mỗi ngày, qua đó định hình hành vi tiêu dùng và động lực thương mại điện tử tại Trung Quốc (Wang, 2020). Theo số liệu thống kê gần đây, Taobao đã ghi nhận hơn 1,1 tỷ sản phẩm niêm yết vào năm 2023, với hơn 800 triệu người dùng hoạt động hàng tháng (Statista, 2023). Tính đến tháng 2 năm 2025, ứng dụng Taobao đã được tải xuống hơn 1 tỷ lần, cho thấy mức độ phổ biến rộng rãi của nó đối với người tiêu dùng Trung Quốc (App Annie, 2025).
Taobao bắt đầu thử nghiệm lễ hội mua sắm “Ngày Độc Thân” (Double Eleven) vào năm 2009, và doanh số bán hàng đã tăng vọt. Năm 2017, doanh thu trực tuyến từ sự kiện này đạt 253,97 tỷ nhân dân tệ, tăng 43,5% so với năm 2016, trong khi tổng số gói hàng đạt 1,38 tỷ, tăng 29,5% so với năm 2016. Giá trị trung bình trên mỗi đơn hàng bằng tổng doanh thu chia cho tổng số đơn hàng, đạt 184 nhân dân tệ vào năm 2017, tăng 11,2% so với 165 nhân dân tệ vào năm 2016 (Zong, 2019).
Khối lượng giao dịch của nền tảng này đạt khoảng 1 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương khoảng 155 tỷ USD) vào năm 2022, cho thấy xu hướng tăng trưởng ổn định trong chi tiêu của người dùng (Alibaba Group, 2023). Thành tích ấn tượng này nhấn mạnh vai trò quan trọng của Taobao trong việc định hình hành vi tiêu dùng và động lực thương mại điện tử tại Trung Quốc, phản ánh một bối cảnh mua sắm ngày càng số hóa, phù hợp với sở thích của nhóm khách hàng am hiểu công nghệ.
Các tính năng chính của Taobao
- Thiết kế hướng đến người dùng: Taobao sở hữu giao diện trực quan, phù hợp với người dùng ở mọi độ tuổi và trình độ công nghệ. Ứng dụng di động của Taobao nâng cao sự tiện lợi trong mua sắm, giúp gia tăng mức độ tương tác của người dùng và khối lượng giao dịch (Alibaba Group, 2023). Một trong những lợi thế nổi bật của Taobao là khả năng tiếp cận dễ dàng và tính đơn giản trong việc sử dụng. Việc mở cửa hàng trên Taobao không yêu cầu chi phí ban đầu và có thể được thiết lập nhanh chóng, làm cho nền tảng này trở thành lựa chọn hấp dẫn đối với những cá nhân muốn tham gia vào lĩnh vực kinh doanh trực tuyến. Một đặc điểm đáng chú ý của Taobao là sự tích hợp của các yếu tố xã hội như đánh giá của người dùng và livestream bán hàng. Những tính năng này tạo ra trải nghiệm mua sắm tương tác hơn, cho phép người bán quảng bá sản phẩm của họ thông qua phát sóng trực tiếp, từ đó nâng cao lòng tin và sự kết nối với người tiêu dùng (Li & Zhang, 2019).
- Danh mục sản phẩm đa dạng: Nền tảng này cung cấp một loạt các sản phẩm phong phú, từ quần áo, đồ điện tử đến đồ gia dụng. Sự đa dạng này thu hút một lượng lớn người mua sắm với các sở thích khác nhau (Chen & Zhuang, 2021). Taobao mang đến cơ hội tiếp cận hàng triệu khách hàng tiềm năng đang tìm kiếm những sản phẩm độc đáo, khiến nó trở thành một thị trường lý tưởng để trưng bày hàng hóa và dịch vụ.
- Giải pháp thanh toán và logistics: Taobao hỗ trợ nhiều phương thức thanh toán an toàn, đặc biệt là thông qua Alipay, và hợp tác với nhiều công ty logistics để cung cấp dịch vụ vận chuyển đáng tin cậy. Cơ sở hạ tầng này đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao sự hài lòng và lòng trung thành của người dùng (Sun, 2022). Thông qua việc sử dụng công cụ thanh toán của bên thứ ba, Taobao đảm bảo tính bảo mật trong giao dịch của người tiêu dùng, bằng cách giám sát và đảm bảo dòng tiền thông qua ngân hàng làm trung gian. Nhờ ứng dụng công nghệ này, Taobao tối ưu hóa tỷ lệ chuyển đổi và củng cố lòng trung thành của khách hàng.
- Công cụ tiếp thị dành cho người bán: Nền tảng này cung cấp nhiều công cụ tiếp thị khác nhau, bao gồm quảng cáo trả tiền theo lượt nhấp (pay-per-click) và các chiến dịch khuyến mãi, giúp người bán tăng khả năng hiển thị và thúc đẩy doanh số bán hàng (Wang, 2020). Trong một môi trường thương mại điện tử có tính cạnh tranh cao, Taobao tập trung vào việc triển khai các chiến lược tối ưu hóa công cụ tìm kiếm (SEO) và tiếp thị kỹ thuật số mạnh mẽ. Điều này không chỉ nâng cao khả năng hiển thị mà còn cải thiện trải nghiệm người dùng, đảm bảo rằng người mua có thể dễ dàng tìm thấy sản phẩm mong muốn và tận hưởng một hành trình mua sắm liền mạch (Sheridan, 2024).
- Xây dựng cộng đồng và lòng tin: Sự tin cậy là một yếu tố quan trọng trong thương mại điện tử, và Taobao nhấn mạnh điều này thông qua hệ thống phản hồi của người dùng. Cơ chế đánh giá và xếp hạng giúp xây dựng uy tín cho người bán và hỗ trợ người tiêu dùng đưa ra quyết định mua hàng một cách sáng suốt (Li & Zhang, 2019). Taobao đã triển khai một số phương pháp để nâng cao độ tin cậy của nền tảng, bao gồm hệ thống bảo mật khách hàng, hệ thống xác thực người bán, chính sách bồi thường gấp ba lần giá trị đối với sản phẩm giả mạo, và quyền trả hàng trong vòng bảy ngày mà không cần điều kiện.
Ý nghĩa khoa học
- Ý nghĩa lý thuyết: Nghiên cứu về mức độ hiểu biết của sinh viên ULIS đối với nền tảng thương mại điện tử Taobao là một chủ đề mới, nhận được nhiều sự quan tâm từ các doanh nhân và người tiêu dùng trên toàn thế giới. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm cung cấp một cái nhìn sâu sắc hơn về Taobao, các đặc điểm của nó cũng như tiềm năng phát triển của nền tảng thương mại điện tử này dựa trên số liệu thống kê và phân tích chuyên sâu.
- Ý nghĩa thực tiễn: Những phát hiện từ nghiên cứu này giúp Taobao điều chỉnh chiến lược marketing, cải thiện các tính năng của nền tảng và nâng cao trải nghiệm người dùng nhằm đáp ứng nhu cầu của nhóm khách hàng trẻ. Đối với ULIS, kết quả nghiên cứu có thể định hướng phát triển chương trình giảng dạy bằng cách tích hợp các khái niệm thực tiễn về thương mại điện tử, đồng thời nâng cao năng lực số và kỹ năng khởi nghiệp cho sinh viên. Ngoài ra, những hiểu biết từ nghiên cứu này có thể củng cố vị thế thương hiệu của Taobao, khuyến khích sinh viên trở thành những người ủng hộ nền tảng, qua đó thúc đẩy sự phát triển của Taobao trong thị trường thương mại điện tử cạnh tranh tại Việt Nam.