Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Hiện tại vẫn còn có rất ít bài nghiên cứu thực tế về vấn đề này, hiện tại người học hoàn toàn có thể tìm kiếm thông tin về các cặp từ dễ bị nhầm lẫn trên Internet, tuy nhiên hầu hết các nguồn tài liệu chỉ có thể chỉ ra các cặp từ dễ gây nhầm lẫn cho người học ngoại ngữ chứ không tìm hiểu chi tiết hay cụ thể cho đối tượng là sinh viên. Với sự phong phú về từ vựng và ngữ pháp của tiếng Đức, việc người học mắc phải những sai lầm khi ứng dụng tiếng Đức trong quá trình học tập cũng như trong thực tế là việc không thể tránh khỏi. Số lượng từ vựng khổng lồ tạo nên sự đa dạng trong việc sử dụng ngôn ngữ, đồng thời cũng gây ra khó khăn lớn khi người học phải lựa chọn từ ngữ để sử dụng. Là sinh viên của ngành Ngôn ngữ Đức, chúng tôi cũng gặp phải vấn đề tương tự đó là nhầm lẫn khi sử dụng từ vựng, có thể nói đây là một vấn đề đáng chú ý và cũng là một lỗi sai khá phổ biến của sinh viên. Cụ thể hơn, chúng tôi muốn nói đến những cặp từ có nghĩa gần giống nhau, với những cặp từ như vậy nếu không nắm rõ nghĩa và cách sử dụng, dễ gây ra việc sử dụng sai ngữ cảnh hoặc sai hẳn về nghĩa. Tuy nhiên theo như chúng tôi tìm hiểu, có rất ít tài liệu nghiên cứu về vấn đề này và hầu như những tài liệu này không được phổ biến rộng rãi với sinh viên trong khoa. Trong chương trình học, sinh viên cũng không thường gặp được vấn đề này trong một chuyên đề cụ thể mà chỉ thỉnh thoảng mới được đề cập đến trong tiết học hoặc trong những buổi chữa bài. Tuy việc gặp phải những cặp từ tương đồng không xảy ra thường xuyên nhưng khi gặp phải tình huống này, thường các sinh viên dễ bối rối và sử dụng không chính xác hoặc coi những cặp từ này có nghĩa giống nhau. Với bài nghiên cứu này, chúng tôi sẽ tập trung đi sâu vào nghiên cứu về các cặp từ có nghĩa tương đồng trong tiếng Đức và tìm ra một vài giải pháp cải thiện tình hình chung.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Trong cuốn “Die methodische Behandlung der ähnlich lautenden aber sinnverschiedenen Wörter der deutschen Sprache für die Mittelklasse der deutschen Volksschulen” của P. Knauth, tác giả có đưa ra tổng hợp các từ có phát âm giống nhau và một số phương pháp phân biệt và sử dụng đúng các từ tiếng Đức có âm thanh tương tự nhưng mang ý nghĩa khác nhau. Tuy vậy cuốn sách này dành cho học sinh tiểu học tại Đức, vì vậy các phương pháp được nêu trong sách còn chưa phù hợp cho đối tượng là sinh viên người nước ngoài đang theo học Ngành ngôn ngữ và Văn hóa Đức. Tiếp theo là cuốn “Sammlung aller gleich- u. ähnlich lautenden Wörter der Deutscher Sprache” của Joh. Prechter (1853), tài liệu này chỉ có thể đưa ra danh sách các cụm từ tiếng Đức có cách phát âm tương tự, không tập trung nghiên cứu về đối tượng sử dụng ngôn ngữ cũng như đưa ra các phương pháp giảng dạy phù hợp. Tương tự là cuốn “Sammlung ähnlich lautender Wörter der teutschen Sprache” của Matthaus Zeheter (1826) tác giả cũng chỉ đưa ra các cụm từ có cách phát âm giống nhau, định nghĩa và ví dụ cho từ từ. Trong cuốn sách có thêm các cụm từ có cách viết tương đối giống nhau như “ballt – ball – bald”, tuy vậy tác giả không nghiên cứu sâu về các phương pháp học phù hợp cho sinh viên và những người nước ngoài học tiếng Đức. Cuốn sách đóng vai trò phần nhiều là một cuốn từ điển phân tích các cụm từ hơn là một bài phân tích chuyên sâu vào một đối tượng cụ thể. Trong quá trình tìm hiểu nhóm có cơ hội được đọc qua một bài khóa luận tốt nghiệp mang tên “Typische lexikalisch-semantische Fehler der tschechischen Deutschlernenden” của Mgr. Kristýna Stejskalová. Bài viết phân tích về những lỗi từ vựng – ngữ nghĩa điển hình của người học tiếng Đức tiếng Séc nhưng tác giả tập trung vào việc phân tích lỗi “Falsche Freunde” (từ vay mượn dễ gây nhầm lẫn) và hiện tượng giao thoa giữa 2 ngôn ngữ với nhau. Vì vậy nội dung của bài không nằm trong phạm vi mà nhóm muốn tìm hiểu và nhắm đến. Bài nghiên cứu của chúng tôi tham khảo chính từ bộ sách “Weg mit dem typschen Fehlern”. Bộ sách gồm 2 quyển, nội dung chính tập trung vào việc sử dụng chính xác từ ngữ tiếng Đức, đặc biệt là những từ dễ gây nhầm lẫn cho người học. Tài liệu chia thành nhiều phần chính, mỗi phần tập trung vào một loại từ hoặc một chủ đề ngữ pháp cụ thể. Trong bài nghiên cứu này chúng tôi lựa chọn ra 5 nhóm từ bao gồm danh từ và động từ để cụ thể hóa và giới hạn mục tiêu nghiên cứu của mình. Phần danh từ trong tài liệu giới thiệu một số danh từ dễ gây nhầm lẫn về giới hoặc số nhiều, đồng thời cung cấp ví dụ minh họa. Bên cạnh đó, phần động từ chiếm phần lớn nội dung sách, trình bày chi tiết cách sử dụng và phân biệt của nhiều động từ dễ gây nhầm lẫn. Mỗi động từ được phân tích kỹ lưỡng về các khía cạnh như: ngữ nghĩa theo các ngữ cảnh, cấu trúc ngữ pháp, lưu ý về những lỗi thường gặp và ví dụ minh họa. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy quyển sách chỉ đưa ra một số bài tập ngắn gọn để người đọc biết cách sử dụng những từ vựng này mà không đề cập đến việc đưa chủ đề này vào chương trình học và chưa cung cấp được phương pháp giải quyết tình trạng nhầm lẫn của người học. Vậy nên chúng tôi muốn nghiên cứu sâu hơn để có phương pháp khắc phục tình trạng này cũng như hạn chế tình trạng tương tự trong tương lai.
Ý nghĩa khoa học
Các nghiên cứu khoa học về lỗi từ vựng của sinh viên khi học ngôn ngữ mới, cụ thể là tiếng Đức là chủ đề đã khá thân quen trong các bài nghiên cứu học thuật. Tuy vậy, việc đào sâu vào các khả năng phân biệt từ vựng của sinh viên cũng như tìm hiểu thêm về các lỗ hổng trong quá trình dạy học tại trường ĐHNN – ĐHQGHN, vẫn chưa được phổ biến rộng rãi, để cho đối tượng nghiên cứu là sinh viên năm thứ 2 – sau hơn 1 năm học tập và đào tạo tại trường được tiếp cận. Bài nghiên cứu của nhóm sẽ tập trung vào việc phân tích ý nghĩa cũng như cách phân biệt một số những cặp từ vựng đã được chọn trước phù hợp với khả năng sử dụng ngôn ngữ của đối tượng nghiên cứu bằng các phương pháp như nêu cấu trúc ngữ pháp hay phân biệt theo ngữ cảnh. Đồng thời từ đó tập trung vào khách thể nghiên cứu cụ thể là sinh viên khoa Ngôn ngữ và văn hóa Đức.