Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Trong những năm gần đây, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của giới trẻ, đặc biệt là sinh viên đại học. Theo nghiên cứu của Datareportal và Wearesocial, tính đến đầu năm 2024, có 78,44 triệu người sử dụng internet tại Việt Nam, khi tỉ lệ tiếp cận internet đạt 79,1%. Việc tiếp cận thông tin, giao lưu và thể hiện bản thân trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Instagram, và TikTok mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng kéo theo những hệ lụy nhất định. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng mạng xã hội có thể tác động tiêu cực đến hình ảnh bản thân và sự chấp nhận bản thân, gây ra cảm giác tự ti, nhận thức về bản thân, lòng tự trọng và các vấn đề về sức khỏe tâm lý (Lee, J. K. (n.d.). School of Advertising & Public Relations, Hongik University, 2020). Đồng thời, những nghiên cứu khác cũng cho thấy rằng, mạng xã hội có thể đóng vai trò tích cực trong việc xây dựng nhận thức về bản thân và tạo ra các cộng đồng, tạo ra điều kiện hỗ trợ, hợp tác (Philip Hunter, 2020).
Đối với sinh viên đại học, giai đoạn này là thời kỳ quan trọng trong việc phát triển nhận thức cá nhân và định hình lòng tự trọng. Tuy nhiên, việc sử dụng mạng xã hội có thể làm phức tạp quá trình này khi sinh viên dễ bị ảnh hưởng bởi tiêu chuẩn xã hội và áp lực so sánh bản thân với người khác. Một số nghiên cứu trong nước và quốc tế đã đề cập đến vấn đề ảnh hưởng của mạng xã hội đối với tâm lý thanh thiếu niên, nhưng còn hạn chế trong việc xem xét mối quan hệ giữa mạng xã hội và sự chấp nhận bản thân – một khía cạnh quan trọng trong quá trình phát triển cá nhân (Mehmet Colak et al, 2023, Vol 65, Indian JPsychiatry).
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng mạng xã hội có thể có những ảnh hưởng sâu sắc đến lòng tự trọng, cách nhìn nhận về hình ảnh bản thân, cũng như khả năng chấp nhận cả điểm mạnh điểm yếu của cá nhân. Tuy nhiên, tại Việt Nam, đặc biệt trong môi trường sinh viên của trường Đại học Ngoại ngữ – ĐHQGHN, vẫn còn thiếu các nghiên cứu đánh giá tác động của việc sử dụng mạng xã hội đối với khả năng chấp nhận bản thân. Vì những lý do trên, , “Mối quan hệ giữa mạng xã hội và sự chấp nhận bản thân của sinh viên trường ĐHNN – ĐHQGHN” không chỉ mang ý nghĩa thực tiễn quan trọng, mà còn giúp khám phá sâu hơn những tác động đa chiều của mạng xã hội đối với quá trình phát triển cá nhân.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Theo như nhóm tìm hiểu, nghiên cứu trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng về mối quan hệ giữa mạng xã hội và sự chấp nhận bản thân còn khá thiếu vắng. Tuy nhiên, một số bài nghiên cứu liên quan đến đề tài nhóm nghiên cứu có những kết quả khá quan trọng giúp nhóm có thể sử dụng để phân tích bài nghiên cứu của mình.
Đầu tiên là nghiên cứu của DL MACINNES trong Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing năm 2006, “Self-esteem and self-acceptance: an examination into their relationship and their effect on psychological health” đã xem xét mối quan hệ giữa lòng tự trọng và sự chấp nhận đến các vấn đề về sức khỏe tâm lý. Tác giả cho rằng việc chấp nhận dường như có liên quan chặt chẽ hơn đến sức khỏe tâm lý nói chung và hữu ích hơn khi thực hiện công tác lâm sàng để điều trị các vấn đề tâm lý nói chung.
Tiếp theo là nghiên cứu của Mehmet Colak trong Indian Journal of Psychiatry năm 2023, “Self-esteem and social media addiction level in adolescents: The mediating role of body image”. Tác giả đã sử dụng “Thang đo lòng tự trọng Rosenberg”, “Thang đo rối loạn sử dụng phương tiện truyền thông xã hội” và“Bảng câu hỏi quan hệ cơ thể-bản thân đa chiều” để khảo khảo sát và thu thập dữ liệu. Kết luận của nghiên cứu cho thấy có mối tương quan tiêu cực giữa lòng tự trọng và mức độ nghiện mạng xã hội ở thanh thiếu niên. Hình ảnh cơ thể có vai trò trung gian một phần trong mối quan hệ giữa nghiện mạng xã hội và mức độ tự trọng.
Nghiên cứu của Nerlich, E. trong Behavioural, Management and Social Sciences năm 2022, “The influence of social media on self-acceptance in queer youth.” đã hướng tới đối tượng đặc biệt là những thanh thiếu niên đồng tính. Bài nghiên cứu đã tìm ra mối quan hệ giữa việc tiếp xúc với nội dung đồng tính như một khía cạnh của phương tiện truyền thông xã hội và sự chấp nhận, cao hơn một chút đối với người chuyển giới so với những người tham gia không chuyển giới. Ngoài ra, sự hỗ trợ xã hội trong cuộc sống thực có tương quan với sự chấp nhận, nhưng không tìm thấy tác động điều tiết nào. Điều này cho thấy tiềm năng của mạng xã hội như một tác động tích cực đến sự chấp nhận và sức khỏe tâm thần nói chung ở thanh thiếu niên đồng tính, cũng như củng cố tầm quan trọng của sự hỗ trợ xã hội.
Mặc dù những nghiên cứu trên được thực hiện trên phạm vi quốc tế và kết quả thu được rất ý nghĩa đối với các nghiên cứu sau này nhưng vẫn chưa có nghiên cứu nào về mối quan hệ giữa mạng xã hội và sự chấp nhận bản thân của sinh viên (cụ thể trong phạm vi trường ĐHNN – ĐHQGHN). Việc nghiên cứu mối quan hệ này trong môi trường đại học Việt Nam là cần thiết để giúp các bạn sinh viên có thể nhận thức và học tập tốt hơn.