Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Những năm gần đây, Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện nhiều chính sách khác nhau để quảng bá văn hoá Trung Hoa với thế giới, đồng thời cũng đạt được nhiều kết quả tích cực. Một trong số đó là việc số lượng người học Tiếng Trung trên toàn thế giới ngày một tăng cao. Theo thống kê của CGTN (China Globa Television Network – Mạng lưới truyền hình toàn cầu Trung Quốc), tính đến tháng 4 năm 2023, đã có hơn 180 quốc gia và khu vực trên thế giới triển khai việc giảng dạy Tiếng Trung, trong đó có 82 quốc gia đã đưa Tiếng Trung vào hệ thống giáo dục. Số người đang học tiếng Hán trên toàn thế giới đã vượt mức 30 triệu người. Ngoài ra, tổng số người học tập và sử dụng tiếng Hán đạt gần 200 triệu người.
Như chúng ta đã biết, bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết là những kỹ năng cơ bản và không thể thiếu trong quá trình học bất kỳ ngôn ngữ nào, kể cả Tiếng Trung. Trong đó, kỹ năng viết là một trong những kỹ năng khó nhất. Chữ Hán được cấu thành từ những nét bút, số nét càng nhiều thì chữ Hán càng phức tạp. Điều này gây ra khó khăn cho người học. Đã có rất nhiều phương pháp được đưa ra để giải quyết vấn đề này, ví dụ: Học chữ Hán qua chiết tự, học qua flashcards, học qua các app học Tiếng Trung, học qua các bài hát, v.v Ngoài những phương pháp vừa nêu, còn có một phương pháp khác cũng rất hiệu quả, đó là học chữ Hán qua chữ hình thanh. Ngay từ những bài học đầu tiên, người học đã được tiếp xúc với chữ hình thanh, ví dụ như 吗、妈、爸、姐、第、…… Vì vậy, nếu biết cách học đúng, người học có thể nhanh chóng nâng cao khả năng Tiếng Trung của mình.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Đề cập đến nghiên cứu về chữ Hán, có các nghiên cứu như: “汉字和拼音字的比较”(吕叔湘,1988), “汉字教程” (张静贤,2005), “越南一年级学生的汉字考察及教学应用”(裴雪绒,2022),… Các nghiên cứu về chữ hình thanh có: “从形声字的结构特点谈到纠正错别字问题及其它”(秦焘,1988), “现代汉语形声字研究”(李燕,1992), “新 HSK 大纲中的形声字及其教学研究”(张薇薇,2021), v.v Những nghiên cứu này cung cấp các thông tin toàn diện về chữ Hán, đặc biệt là chữ hình thanh, cung cấp một hệ thống kiến thức đầy đủ cho người đọc.
Các nghiên cứu về hình phù có: “对外汉语中形声字形旁表义与教学研究”(肖一梅,2017), “新 HSK 词汇中形声字的形旁分析及其教学”(ARIES TRISNAWATI,2018). Các nghiên cứu về thanh phù có: “对外汉字教学中形声字声符分类教学法研究”(李英,2016), “声旁位置对形声字加工的影响研究综述”(张朝,2022), … những nghiên cứu này đào sâu vào phân tích đặc điểm và vai trò của hình phù và thanh phù. Đáng chú ý là ở một vài chữ hình thanh, tác dụng biểu thị âm đọc và biểu thị ý nghĩa của thanh phù và hình phù đã bị suy giảm, đây cũng là một điều cần lưu ý khi học tập và giảng dạy chữ hình thanh.
Những nghiên cứu về giảng dạy chữ Hán và giảng dạy chữ Hán cho người nước ngoài bao gồm: “汉字教学及其教材编写问题”(肖奚强,1994), “对外汉字教学的特点、难点及其对策”(费锦昌,1998), “汉字难学”的分析与对策”(周健,1998), “汉字的理据性与汉字教学”(郑继娥,1998), “从汉语的两个特点谈必须切实重视汉字教学”(李大遂,1998), “汉字教学:教什么? 怎么教”(卞觉非,1999), “汉字教学的原理与各类教学方法的科学运用(上)”以及“汉字教学的原理与各类教学方法的科学运用(下)”(王宁,2002), “汉字理据性与对外汉字教学”(李宝贵,2005), “现代汉字的理据性与对外汉字教学”(赵妍,2006), “对外汉语教学中以“形声字”为基础的汉字教学”(郭亚梅,2016), “对外汉字教学中形声字声旁分类教学法研究—以《汉语水平词汇与汉字等级大纲》为研究对象”(李英,2016), “对外汉语教学中形声字声符特点的应用”(鞠玮玉,2019), “国际中文教育视域下汉字教学理论问题探究”(田艳,2022), v.v Những nghiên cứu này là cơ sở lý luận nòng cốt của việc giảng dạy chữ Hán, không chỉ cung cấp một hệ thống kiến thức về việc giảng dạy chữ Hán nói riêng và Tiếng Trung nói chung mà còn nghiên cứu sâu về đối tượng người học ở giai đoạn sơ cấp. Ngoài ra, những nghiên cứu này còn đề xuất nhiều biện pháp giảng dạy hiệu quả. Một số nghiên cứu chú trọng vào giảng dạy chữ hình thanh, nhấn mạnh cần áp dụng đặc điểm và công dụng của chữ hình thanh vào giảng dạy để nâng cao trình độ của người học.
Những nghiên cứu về giảng dạy chữ Hán cho sinh viên Việt Nam có: “Kết quả khảo sát bước đầu về tình hình viết sai, viết nhầm chữ Hán của sinh viên Việt Nam” (Nguyễn Đình Hiền, 2017), “Thực trạng và biện pháp nâng cao chất lượng viết chữ Hán của sinh viên khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Trung Quốc” (Lê Xuân Thảo, 2011) và “Đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm cải thiện kỹ năng viết chữ Hán cho sinh viên trường Đại học Thương Mại” (Nguyễn Thị Thu Trang, Phạm Thùy Dương, 2015). Những nghiên cứu này chỉ ra những khó khăn mà sinh viên Việt Nam gặp phải trong quá trình học chữ Hán, đồng thời nhấn mạnh muốn viết đúng, viết đẹp chữ Hán, nên nắm chắc từ kiến thức cơ bản như nét bút, quy tắc bút thuận, v.v.
Ý nghĩa khoa học
Ngoài việc giúp người học nhớ rõ cách viết các chữ hình thanh, mối quan hệ giữa thanh phù – âm đọc và hình phù – nghĩa của chữ ra, điểm mới của nghiên cứu này còn nằm ở việc chọn đối tượng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu là các chữ hình thanh trong 5 quyển đầu “Giáo trình Hán ngữ” (trừ Bài 11 Quyển 5), vô cùng phù hợp với đối tượng là người mới học Tiếng Trung. Phạm vi nghiên cứu nhỏ hơn, đồng nghĩa với việc khảo sát và nghiên cứu sâu hơn về tình hình học tập và nắm vững chữ hình thanh. Từ đó đưa ra các phương pháp dạy và học cụ thể phù hợp với những người mới học và đang sử dụng “Giáo trình Hán ngữ”, ở đây cụ thể là sinh viên năm 1 và 2 khoa Ngôn ngữ và Văn hoá Trung Quốc, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội.