Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn muốn tìm hiểu về sự giống nhau và khác nhau về ngữ nghĩa của các thành ngữ tiếng Hán (trong đối chiếu với thành ngữ tiếng Việt), hiểu hơn về các nghĩa ẩn dụ hoán dụ của các từ chỉ bộ phận cơ thể người xuất hiện trong câu thành ngữ, từ đó sử dụng chính xác hơn; đồng thời muốn tìm hiểu, phân tích về các nguyên nhân sâu xa đã tạo nên sự giống và khác về ngữ nghĩa của thành ngữ hai nước, tạo nên sự đa dạng về các nét nghĩa.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan:
Nhiều nghiên cứu nước ngoài đã thảo luận chủ yếu từ một số khía cạnh như: nghiên cứu thành ngữ chỉ cơ thể người từ góc độ ngữ nghĩa, từ góc nhìn văn hóa, từ quan điểm nhận thức, hoặc từ góc độ nhân học. Trong nước, các nghiên cứu chủ yếu đi theo hướng chứng minh các lý thuyết ngôn ngữ học tri nhận qua ngôn ngữ. Mặc dù ngày càng có nhiều nghiên cứu về thành ngữ chỉ bộ phận cơ thể, nhưng vẫn tồn tại một số thiếu sót rõ rệt, thể hiện chủ yếu qua các điểm như: số lượng nghiên cứu chưa nhiều; các thành quả nghiên cứu chuyên đề về thành ngữ chỉ bộ phận cơ thể còn ít, cả trong và ngoài nước; nghiên cứu về nhiều từ ngữ chỉ bộ phận cơ thể cùng một lúc, đồng thời, mỗi từ lại nghiên cứu nhiều lớp nghĩa nên chưa sâu; phần lớn tập trung vào cơ chế nhận thức, đặc biệt là ẩn dụ, nhưng thiếu sự giải thích sâu sắc về đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ chỉ cơ thể; thiếu sự khảo sát liên ngôn ngữ với tiếng Việt, trong khi đã có những nghiên cứu khảo sát liên ngôn ngữ với tiếng Anh, Nhật, Thái.
Ý nghĩa khoa học:
Tính mới của đề tài nằm ở hai điểm chính. Thứ nhất, nghiên cứu tiến hành phân loại các thành ngữ một cách chi tiết hơn nhằm làm rõ các sắc thái và ý nghĩa đặc sắc của từng thành ngữ, đồng thời xây dựng một hệ thống phân loại dễ áp dụng và có tính ứng dụng cao trong nghiên cứu ngôn ngữ học. Thứ hai, nghiên cứu xây dựng các mô hình tri nhận riêng biệt cho những ẩn dụ và hoán dụ liên quan đến “mắt”, đồng thời phát triển lý thuyết, giải thích mô hình, đưa ra các ví dụ minh họa cụ thể, và so sánh các phần lý thuyết để làm rõ sự khác biệt, giúp người sử dụng tránh nhầm lẫn trong quá trình áp dụng mô hình.