Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT), nhu cầu về nguồn nhân lực thành thạo tiếng Nhật kết hợp với kiến thức chuyên ngành IT đang ngày càng gia tăng. Tại Việt Nam, làn sóng đầu tư từ các doanh nghiệp Nhật Bản không ngừng mở rộng, tạo ra nhiều cơ hội việc làm hấp dẫn cho sinh viên tốt nghiệp ngành Ngôn ngữ và Văn hóa Nhật Bản. Đặc biệt, các vị trí yêu cầu đồng thời kỹ năng tiếng Nhật chuyên sâu và hiểu biết về CNTT đang trở nên phổ biến, đòi hỏi người học không chỉ giỏi ngôn ngữ mà còn cần có khả năng tiếp cận, vận dụng và thực hành các kiến thức chuyên ngành IT bằng tiếng Nhật. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với các cơ sở đào tạo trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Nhật chuyên ngành IT, nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường lao động ngày một khắt khe hơn.
Tại Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội, mặc dù môn học Nhập môn tiếng Nhật chuyên ngành IT đã được đưa vào chương trình đào tạo, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều thách thức như thời lượng học tập hạn chế, tài liệu hỗ trợ kỹ năng nghe hiểu và viết chưa phong phú, và đội ngũ giảng viên chủ yếu có chuyên môn về ngôn ngữ mà chưa có kiến thức sâu về IT. Thực tế này ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả tiếp thu của sinh viên, đặc biệt ở các kỹ năng chuyên sâu như nghe hiểu và viết trong bối cảnh ngôn ngữ chuyên ngành.
Bên cạnh đó, xu hướng học tập hiện đại đang dần chuyển dịch sang mô hình tự học, đặc biệt trong lĩnh vực ngoại ngữ và CNTT. Tuy nhiên, phương pháp E-learning truyền thống vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định như yêu cầu cao về tính tự giác và nguy cơ thiếu tương tác thực tế.
Chính vì vậy, việc nghiên cứu và đề xuất xây dựng một website hỗ trợ tự học môn Nhập môn tiếng Nhật chuyên ngành IT tích hợp công nghệ AI là một hướng đi mang tính thực tiễn cao. Giải pháp này không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả học tập, bù đắp những hạn chế hiện tại trong chương trình đào tạo mà còn giúp sinh viên chủ động tiếp cận kiến thức, cải thiện kỹ năng và nâng cao năng lực cạnh tranh nghề nghiệp trong môi trường làm việc quốc tế. Đây là cơ sở quan trọng, khẳng định tính cấp thiết của đề tài trong việc đáp ứng nhu cầu đào tạo nhân lực chất lượng cao cho thời đại số.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Ngô Tứ Thành (2008) trong bài “Một số giải pháp tự học của sinh viên ngành công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) trên nền tảng ICT – lý luận dựa trên thực tiễn” đã đề xuất các giải pháp nâng cao khả năng tự học của sinh viên ngành CNTT thông qua ứng dụng công nghệ thông tin.
Nguyễn Văn Long (2016) với nghiên cứu “Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ngoại ngữ: Từ kinh nghiệm quốc tế đến thực tại Việt Nam” phân tích việc áp dụng CNTT trong giảng dạy ngoại ngữ tại Việt Nam dựa trên kinh nghiệm quốc tế.
Nguyễn Thị Tuyến (2021) trong bài “Ưu điểm và hạn chế của việc học tập trực tuyến trong giai đoạn hiện nay” làm rõ những thuận lợi và thách thức của hình thức học trực tuyến.
Trần Thị Minh Phương (2022) với nghiên cứu “Khảo sát việc học từ vựng tiếng Nhật lĩnh vực IT của người Việt Nam ở trình độ trung cấp” đã phân tích thực trạng và nhu cầu học từ vựng tiếng Nhật chuyên ngành IT của người học ở trình độ trung cấp.
Ở góc độ quốc tế, Zhou Jie (2019) trong bài “Application investigation and technological development of intelligent product in college English teaching” đề cập đến việc ứng dụng công nghệ thông minh trong giảng dạy tiếng Anh đại học. Belda-Medina và Calvo-Ferrer (2022) với bài “Using chatbots as AI conversational partners in language learning” chỉ ra tiềm năng của chatbot AI trong hỗ trợ học ngôn ngữ.
Tuy nhiên, đa số các nghiên cứu hiện có chỉ tập trung vào việc học tiếng Nhật giao tiếp hoặc tiếng Nhật tổng quát, mà chưa chú trọng đến tiếng Nhật chuyên ngành, đặc biệt là trong lĩnh vực Công nghệ thông tin. Đồng thời, chưa có công trình nào phân tích cụ thể thực trạng học tập và nhu cầu tự học của sinh viên trong môn “Nhập môn tiếng Nhật chuyên ngành IT”, một môn học đang được giảng dạy tại Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Nhật Bản, Trường Đại học Ngoại ngữ – ĐHQGHN. Các đặc điểm về chương trình học, giáo trình, phương pháp giảng dạy hiện tại cũng như những khó khăn của sinh viên trong việc tiếp cận kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Nhật vẫn chưa được khảo sát và làm rõ một cách toàn diện.
Ý nghĩa khoa học
Đề tài có ý nghĩa khoa học quan trọng khi lần đầu tiên tập trung phân tích một cách hệ thống, toàn diện về thực trạng học tập môn Nhập môn tiếng Nhật chuyên ngành IT tại Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Nhật Bản, Trường Đại học Ngoại ngữ – ĐHQGHN. Đây là môn học đặc thù kết hợp giữa tiếng Nhật và kiến thức chuyên ngành Công nghệ thông tin, do đó các nghiên cứu trước đây về tiếng Nhật thường mang tính tổng quát, chưa khai thác sâu các đặc điểm và khó khăn riêng biệt của môn học này. Việc khảo sát kỹ lưỡng thực trạng học tập giúp làm rõ những điểm mạnh, hạn chế cũng như nhu cầu thực tế của sinh viên trong quá trình tiếp thu kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Nhật, từ đó bổ sung vào kho tàng nghiên cứu khoa học về đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành.
Về mặt giải pháp, đề tài đề xuất ý tưởng sử dụng website học tập tích hợp các video bài giảng chuyên ngành và chatbot AI hỗ trợ luyện tập tương tác, tạo ra môi trường học tập linh hoạt, thuận tiện và hiệu quả cho sinh viên. Đây là điểm mới và tiên tiến, bởi đề tài ứng dụng công nghệ số hiện đại vào quá trình học tập tiếng Nhật chuyên ngành IT, nhằm thúc đẩy khả năng tự học, nâng cao kỹ năng nghe – hiểu – phản xạ tiếng Nhật trong bối cảnh thực tiễn công việc ngành CNTT. Giải pháp này phù hợp với xu hướng chuyển đổi số trong giáo dục đại học, đồng thời đáp ứng được nhu cầu học tập linh hoạt và cá nhân hóa của thế hệ sinh viên hiện nay.
Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu không chỉ cung cấp cơ sở dữ liệu quý giá cho các giảng viên và nhà quản lý trong việc cải tiến phương pháp giảng dạy và xây dựng tài liệu học tập phù hợp, mà còn mở ra hướng phát triển các nền tảng học tập trực tuyến ứng dụng AI phục vụ cho các môn học chuyên ngành khác. Điều này góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực tiếng Nhật chuyên ngành IT, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động trong nước và quốc tế.
Tóm lại, đề tài vừa bổ sung kiến thức khoa học về đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành, vừa tạo ra giải pháp thực tiễn có tính ứng dụng cao, góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy và học tiếng Nhật chuyên ngành IT tại Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu.