Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Áp lực đồng trang lứa là hiện tượng phổ biến, đặc biệt với Gen Z – thế hệ chịu nhiều kỳ vọng từ gia đình, xã hội và bản thân. Áp lực đồng trang lứa ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc, hành vi và khiến nhiều bạn trẻ rơi vào trạng thái tự ti, nghi ngờ bản thân, nhất là trong thời đại mạng xã hội so sánh và cạnh tranh. Nếu không được can thiệp, có thể dẫn đến tự hại hoặc suy nghĩ tiêu cực. Dựa vào tình hình thực tế ở trong và ngoài nước, sức khỏe tâm thần của giới trẻ đang ở mức báo động. Thật vậy, WHO vào năm 2024 cho biết tự tử là nguyên nhân tử vong thứ ba ở nhóm 15–29 tuổi. Và tại Việt Nam, UNICEF (2020) ước tính có khoảng 3 triệu thanh niên gặp vấn đề tâm lý, số lượng này tăng 20-30% mỗi năm. Cụ thể, trong môi trường học tập cạnh tranh, áp lực đồng trang lứa ảnh hưởng rõ rệt nhưng chưa có nhiều giải pháp cụ thể. Khảo sát tại Học viện Báo chí cho thấy 90% sinh viên bị ảnh hưởng bởi áp lực đồng trang lứa. Hơn nữa, nghiên cứu tại ULIS (2024) ghi nhận 61,7% sinh viên bị stress, trong đó 25,1% ở mức nặng, điều này cho thấy sự cần thiết của các phương pháp hỗ trợ hiệu quả.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Phát hiện Trích dẫn
Nghiên cứu quốc tế Thanh thiếu niên dễ chấp nhận rủi ro hơn khi ở cùng bạn bè, áp lực đồng trang lứa làm giảm khả năng đánh giá rủi ro và tăng lo âu.
Gardner, M., & Steinberg, L. (2005). Peer Influence on Risk Taking, Risk Preference, and Risky Decision Making in Adolescence and Adulthood: An Experimental Study. Developmental Psychology, 41(4), 625–635. https://doi.org/10.1037/0012-1649.41.4.625
1/3 sinh viên xem PP là thách thức lớn, đặc biệt nữ giới bị ảnh hưởng nhiều hơn, chủ yếu trong hẹn hò, tình dục, sử dụng chất kích thích.
Brown, B.B. The extent and effects of peer pressure among high school students: A retrospective analysis. J Youth Adolescence 11, 121–133 (1982). https://doi.org/10.1007/BF01834708
Áp lực đồng trang lứa trên mạng xã hội làm tăng áp lực tuân theo chuẩn mực, đặc biệt về ngoại hình, gây cảm giác tự ti và phải hòa nhập.
Xu, Xiaopan & Wanqu, Han & Liu, Qingqi. (2023). Peer pressure and adolescent mobile social media addiction: Moderation analysis of self-esteem and self-concept clarity. Frontiers in Public Health. 11. 10.3389/fpubh.2023.1115661.
Nghiên cứu trong nước Áp lực đồng trang lứa gây căng thẳng, lo âu, trầm cảm, sinh viên ưu tiên việc được chấp nhận xã hội hơn thành tích học tập.
Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. (2022). Việc giảm áp lực đồng trang lứa – Thực trạng tâm lý xã hội của sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh [Công trình nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ 24]. Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. https://www.studocu.com/vn/document/truong-dai-hoc-kinh-te-thanh-pho-ho-chi-minh/nhung-nlcb-cn-mac-le-nin-1/viec-giam-ap-luc-dong-trang-lua-thuc-trang-tam-ly-xa-hoi-cua-sinh-vien-tren-dia-ban-thanh-pho-ho-chi-minh/58616967
Áp lực đồng trang lứa tạo cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng sức khỏe tâm thần, cần chiến lược xây dựng sự tự tin và phát triển cá nhân.
Nhóm 7, KDO441.8. (2021, June). Hiện tượng áp lực đồng trang lứa của sinh viên Đại học Ngoại Thương [Báo cáo phát triển kỹ năng, Trường Đại học Ngoại Thương]. Viện Kinh tế và Kinh doanh Quốc tế.
Sinh viên tham gia hoạt động ngoại khóa, việc làm thêm chịu áp lực đồng trang lứa hơn nhiều hơn, áp lực đồng trang lứa có thể tích cực nếu quản lý hiệu quả.
Hùng, Đ. L. (2023). Thực trạng áp lực đồng trang lứa ở sinh viên Trường Đại học Văn Lang [Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học Văn Lang]. Studocu. https://www.studocu.com/vn/document/truong-dai-hoc-van-lang/khoa-luan-tot-nghiep/ap-luc-dong-trang-lua-o-sinh-vien/70580224
Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu này hướng đến nhiều đối tượng như học sinh, giáo viên, cố vấn học đường, chuyên gia tâm lý và nhà nghiên cứu. Đối với giáo viên và người xây dựng chương trình, nghiên cứu cung cấp gợi ý về việc tích hợp chiến lược nâng cao giá trị bản thân và tư duy phát triển để giảm tác động tiêu cực của áp lực đồng trang lứa. Học sinh cũng có thể học cách xây dựng sự tự tin và khả năng thích ứng trong môi trường xã hội. Ngoài ra, nghiên cứu góp phần vào lĩnh vực tâm lý giáo dục bằng cách nhấn mạnh vai trò của giá trị bản thân và tư duy phát triển trong việc cải thiện sức khỏe tâm thần và kết quả học tập. Kết quả nghiên cứu nhằm hỗ trợ xây dựng môi trường học đường tích cực, chú trọng đến sự phát triển toàn diện và bền vững của học sinh.