Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế toàn cầu mà còn tác động gián tiếp đến nhiều lĩnh vực khác, trong đó có giáo dục. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu mối liên hệ giữa cuộc chiến thuế quan này và hệ thống giáo dục Trung Quốc là cần thiết để hiểu rõ các chuyển biến về chính sách, đầu tư vào giáo dục, hợp tác quốc tế cũng như môi trường học tập tại Trung Quốc. Đồng thời, Việt Nam là một trong những quốc gia có số lượng lớn du học sinh tại Trung Quốc, nên những thay đổi về kinh tế – chính trị của nước này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, chi phí và trải nghiệm du học của sinh viên Việt Nam.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Trong nước, các nghiên cứu tiêu biểu như của Đỗ Tiến Sâm (2019) trong bài viết “Cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung và những vấn đề đặt ra với Việt Nam” (Thông tin Khoa học Xã hội, số 11/2018) đã phân tích mục tiêu chiến lược của Mỹ và phản ứng của Trung Quốc, cũng như một số tác động kinh tế đến Việt Nam. Tuy nhiên, các công trình này chưa tiếp cận từ góc độ giáo dục. Các nghiên cứu của Peterson Institute for International Economics (PIIE, 2018-2021) đã phân tích toàn diện tác động của thuế quan đối với thương mại song phương, nhưng chỉ đề cập gián tiếp đến lĩnh vực giáo dục (Chauffour & Maur, 2018).
Ở cấp độ quốc tế, Altbach & Knight (2007) trong công trình “The Internationalization of Higher Education” đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa chính sách đối ngoại và xu hướng dịch chuyển giáo dục toàn cầu. Song, nghiên cứu này mang tính nền tảng lý thuyết mà chưa cụ thể hóa trong bối cảnh chiến tranh thương mại hiện nay. Các nghiên cứu gần đây về giáo dục Trung Quốc chủ yếu tập trung vào ảnh hưởng của COVID-19 hoặc sáng kiến “Vành đai – Con đường”, chưa có nghiên cứu cụ thể nào đi sâu vào ảnh hưởng gián tiếp từ chiến tranh thương mại Mỹ – Trung đối với hệ thống giáo dục và du học sinh quốc tế, đặc biệt là từ Việt Nam.
Ý nghĩa khoa học
Đề tài có tính mới khi tiếp cận cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung dưới góc nhìn giáo dục – một khía cạnh ít được khai thác trong nghiên cứu hiện hành. Việc phân tích mối quan hệ giữa xung đột thương mại và điều chỉnh chính sách giáo dục không chỉ giúp bổ sung lý luận cho lĩnh vực nghiên cứu liên ngành giữa kinh tế chính trị và giáo dục quốc tế, mà còn góp phần xây dựng nền tảng khoa học cho các chiến lược phát triển giáo dục trong bối cảnh địa chính trị phức tạp. Đồng thời, nghiên cứu còn làm sáng tỏ những tác động cụ thể đến cộng đồng du học sinh – một lực lượng quan trọng trong giao lưu học thuật và phát triển nhân lực chất lượng cao.