Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn
Sinh viên ULIS được đào tạo trong môi trường đa ngôn ngữ và hội nhập quốc tế, nơi tư duy đổi mới sáng tạo không chỉ giúp họ học tập hiệu quả mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh trong công việc. Tuy nhiên trên thực tế cho thấy nhiều sinh viên vẫn gặp khó khăn trong việc phát triển và ứng dụng tư duy sáng tạo do các yếu tố như phương pháp học tập truyền thống, thiếu kỹ năng thực hành đổi mới và chưa có cơ hội tiếp cận các hoạt động sáng tạo mang tính thực tiễn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập mà còn làm giảm khả năng thích nghi với những thay đổi của xã hội và thị trường lao động. Bên cạnh đó, xu hướng giáo dục hiện đại đang chuyển từ việc tiếp thu kiến thức thụ động sang việc khuyến khích sinh viên chủ động tìm tòi, sáng tạo và giải quyết vấn đề. ULIS cũng không nằm ngoài xu hướng này khi liên tục đổi mới chương trình giảng dạy, khuyến khích các hoạt động nghiên cứu, khởi nghiệp và học tập sáng tạo. Tuy nhiên, nếu sinh viên không được trang bị đầy đủ kỹ năng đổi mới, họ sẽ gặp khó khăn trong việc tận dụng các cơ hội này.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, các doanh nghiệp không chỉ tìm kiếm những ứng viên có chuyên môn vững vàng mà còn đánh giá cao khả năng tư duy sáng tạo và linh hoạt trong giải quyết vấn đề và thích nghi với sự thay đổi. Đối với các ngành như giảng dạy, biên-phiên dịch, truyền thông và kinh doanh quốc tế khả năng đổi mới sáng tạo là một yếu tố quan trọng giúp sinh viên ULIS tạo dựng lợi thế cạnh tranh. Giáo dục hiện đại cũng đang chuyển từ việc tiếp thu kiến thức thụ động sang khuyến khích sinh viên chủ động tìm tòi, sáng tạo và giải quyết vấn đề. ULIS không nằm ngoài xu hướng này khi liên tục đổi mới chương trình giảng dạy, khuyến khích nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp và học tập sáng tạo.
Tuy nhiên, sinh viên ULIS vẫn gặp nhiều thách thức trong việc phát triển tư duy sáng tạo, bao gồm ảnh hưởng của công nghệ và AI, hạn chế về phương pháp học tập truyền thống, cũng như thiếu cơ hội thực hành và rèn luyện tư duy phản biện. Bên cạnh đó, nhiều sinh viên, dù đã dành nhiều năm học tập trong một chuyên ngành cụ thể, vẫn gặp khó khăn trong việc lựa chọn đề tài nghiên cứu, công việc tương lai và thiếu định hướng rõ ràng. Tình trạng này không chỉ gây lãng phí thời gian và nguồn lực mà còn làm giảm hiệu quả đào tạo, dẫn đến nguy cơ bị tụt hậu trên thị trường lao động. Nếu không có giải pháp kịp thời để nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo, sinh viên ULIS có thể mất đi lợi thế cạnh tranh trên thị trường lao động, đặc biệt là trong những ngành nghề đòi hỏi sự sáng tạo như ngôn ngữ, giáo dục, truyền thông và kinh doanh quốc tế.
Để giải quyết vấn đề này, việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực ĐMST cho sinh viên ULIS là vô cùng cấp thiết. Chính vì vậy, việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo cho sinh viên ULIS là cấp thiết. Đề tài không chỉ giúp sinh viên khai thác tối đa tiềm năng cá nhân mà còn góp phần xây dựng một thế hệ nhân lực năng động, sáng tạo và đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Năng lực đổi mới sáng tạo (ĐMST) của sinh viên không chỉ là một yêu cầu trong giáo dục đại học mà còn là yếu tố quyết định khả năng thích ứng và phát triển trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Đối với sinh viên Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội (ULIS), ĐMST không đơn thuần là việc sáng tạo ra những ý tưởng mới mà còn là khả năng hiện thực hóa chúng thành những giải pháp thực tiễn có giá trị. Theo OECD & Eurostat (2005), ĐMST không chỉ giới hạn trong việc phát triển sản phẩm mới mà còn bao gồm quá trình cải tiến đáng kể các hàng hóa, dịch vụ và phương thức hoạt động, mang lại giá trị thiết thực cho xã hội. Trong lĩnh vực giáo dục, ĐMST đóng vai trò quan trọng trong việc kiến tạo phương pháp giảng dạy hiện đại, xây dựng môi trường học tập linh hoạt, tương tác và cá nhân hóa nhằm phát huy tối đa tiềm năng của sinh viên.
Tuy rằng ĐMST mang lại nhiều lợi ích to lớn nhưng sinh viên ULIS vẫn gặp không ít rào cản trong việc phát triển năng lực này. Theo Nguyễn Quốc Phóng & Hoàng Thị Thảo (2024), ba yếu tố chính ảnh hưởng đến năng lực ĐMST của sinh viên bao gồm môi trường học tập, phương pháp giảng dạy của giảng viên và bản thân sinh viên. Một môi trường học tập tích cực, nơi sinh viên được tiếp cận với các hoạt động thực tế, nghiên cứu khoa học và các cuộc thi sáng tạo, sẽ giúp họ phát triển tư duy đổi mới một cách mạnh mẽ. Bên cạnh đó, các phương pháp giảng dạy tiên tiến như học theo dự án và học theo vấn đề đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích sinh viên suy nghĩ sáng tạo (Nguyễn Thị Hạnh et al., 2020). Giảng viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người cố vấn, định hướng sinh viên tiếp cận vấn đề theo nhiều góc độ khác nhau, giúp họ hình thành kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo (Ovbiagbonhia et al., 2019; Richards, 2018). Tuy nhiên, nhiều sinh viên vẫn gặp khó khăn do phương pháp học tập truyền thống còn nặng tính lý thuyết, thiếu cơ hội thực hành và chưa có nhiều không gian sáng tạo phù hợp.
Hơn nữa, theo nghiên cứu của Kelley (2013) và Drucker (1985), sinh viên với tư duy chủ động và khả năng chấp nhận rủi ro sẽ có mức độ đổi mới cao hơn. Tuy nhiên, không phải tất cả sinh viên đều có cơ hội và điều kiện để phát triển những phẩm chất này. Ở Việt Nam, việc áp dụng mô hình giáo dục sáng tạo vẫn gặp nhiều thách thức do hạn chế về cơ sở vật chất, nguồn lực và sự khác biệt về văn hóa học tập (Pham & Le, 2020). Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), sinh viên ULIS không thể chỉ dựa vào phương pháp học truyền thống mà cần có khả năng tiếp cận, xử lý và ứng dụng tri thức theo cách sáng tạo hơn. Điều này đòi hỏi nhà trường phải đổi mới chương trình giảng dạy, thiết lập không gian sáng tạo và tạo ra nhiều cơ hội để sinh viên tham gia vào các dự án thực tế.
Theo nghiên cứu của Fassi et al. (2020) và Brennan et al. (2019), các trường đại học ngày nay không chỉ có nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao mà còn phải trở thành trung tâm tạo ra và lan tỏa tri thức mới. Đồng thời, các trường đại học cần đóng vai trò hạt nhân trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ở cả cấp địa phương và quốc gia, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội. Bên cạnh đó, việc kết nối và hội nhập quốc tế cũng là một nhiệm vụ quan trọng, giúp mở rộng cơ hội hợp tác, trao đổi tri thức và thúc đẩy nền kinh tế tri thức. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực đổi mới sáng tạo của sinh viên ULIS trở nên vô cùng cấp thiết. Nghiên cứu này không chỉ nhằm tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo mà còn góp phần thúc đẩy tư duy sáng tạo và giúp sinh viên phát triển toàn diện về tư duy lẫn kỹ năng thực tiễn. Khi được trang bị những năng lực cần thiết, sinh viên ULIS sẽ có nhiều lợi thế cạnh tranh hơn trên thị trường lao động, đồng thời góp phần vào sự phát triển chung của nền kinh tế tri thức và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.
Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu chuyên sâu nào tập trung vào sinh viên Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội (ULIS). Đây là khoảng trống cần được lấp đầy, vì sinh viên ULIS với đặc thù ngành học và định hướng toàn cầu hóa có những yêu cầu riêng trong phát triển năng lực sáng tạo.
Kết quả nghiên cứu sẽ bổ sung dữ liệu thực nghiệm, góp phần làm phong phú thêm kiến thức trong lĩnh vực tâm lý học và xã hội học, đồng thời kiểm chứng các lý thuyết hiện có về ĐMST. Nghiên cứu cũng mang lại giá trị ứng dụng cao, giúp nhà trường và sinh viên nhận diện các yếu tố thúc đẩy sáng tạo, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu của thời đại số.