Tổng quan
Nhu cầu thực tiễn Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, ngày càng nhiều sinh viên Việt Nam lựa chọn du học tại Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc. Tuy nhiên, họ phải đối mặt với nhiều thách thức như rào cản ngôn ngữ, khác biệt văn hóa, áp lực học tập, tài chính và tâm lý, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập và khả năng hòa nhập. Việc hiểu rõ những khó khăn này không chỉ giúp du học sinh chuẩn bị tốt hơn mà còn giúp các trường đại học và đơn vị hỗ trợ sinh viên có những biện pháp hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thích nghi và học tập. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về du học sinh, nhưng chưa có nghiên cứu nào có sự phân tích toàn diện giữa ba quốc gia và đưa ra đề xuất giải pháp theo từng giai đoạn thích nghi. Để khắc phục những vấn đề trên, nhóm nghiên cứu áp dụng mô hình Sốc Văn Hóa (Culture Shock Model – Oberg, 1960), kết hợp với phương pháp khảo sát định lượng và phỏng vấn định tính nhằm phân tích cụ thể các khó khăn mà các du học sinh gặp phải theo từng giai đoạn, từ đó đưa ra các giải pháp thực tiễn và có tính ứng dụng cao.
Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Nghiên cứu về những khó khăn và thách thức mà du học sinh gặp phải khi học tập tại các nước khu vực Châu Á, cụ thể là Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc, có ý nghĩa khoa học quan trọng trong việc bổ sung và phát triển hệ thống tri thức về giáo dục quốc tế, hội nhập văn hóa và sự thích ứng của sinh viên trong môi trường học tập mới. Đã có rất nhiều nghiên cứu được tiến hành nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống và kết quả học tập của các du học sinh, cụ thể, một đề tài có tính tiên tiến khi tiếp cận nghiên cứu từ góc độ đa chiều, kết hợp các lý thuyết hiện đại về sự thích ứng của sinh viên quốc tế như mô hình sốc văn hóa (Culture Shock Model), mô hình thích ứng theo giai đoạn (U-Curve Model, W-Curve Model) và mô hình hội nhập văn hóa (Acculturation Model) của Berry. Trong nghiên cứu “Asian International Students’ Adjustment Challenges” (2021), một sản phẩm của chương trình học viên lãnh đạo của hiệp hội tâm lý người Mỹ gốc Á, Tiến sĩ Bong Joo Hwang đã phân tích quá trình thích nghi của du học sinh châu Á tại Mỹ. Nổi bật có hai loại mô hình, Mô hình giai đoạn (Stage Models) và Mô hình loại (Type Models), có thể hữu ích trong việc hiểu quá trình điều chỉnh của sinh viên quốc tế châu Á. Các mô hình gồm bốn giai đoạn sẽ đóng góp một vai trò quan trọng trong việc xác định khó khăn, thách thức du học sinh có thể đối mặt theo từng giai đoạn, từ đó có những biện pháp thích hợp cho từng đối tượng. Tuy nhiên, nghiên cứu của tiến sĩ tập trung tại các nước nói tiếng Anh, cụ thể là Mỹ, để có thể sử dụng kết quả nghiên cứu và mô hình một cách hiệu quả, yêu cầu cần phải mở rộng phạm vi áp dụng các mô hình này trong bối cảnh giáo dục tại Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc – những quốc gia có nền văn hóa và hệ thống giáo dục khác biệt so với phương Tây. Cải thiện thách thức và thúc đẩy du học là một điều tất yếu, từ đó có thể cải thiện hệ thống giáo dục đại học ở các nước đang phát triển có tiềm năng thúc đẩy phát triển quốc gia thông qua việc bồi dưỡng công dân tương lai, nâng cao chất lượng giáo dục đại học và nghiên cứu, đồng thời đóng góp vào hợp tác quốc tế thông qua việc sáng tạo và chia sẻ kiến thức. Bổ sung thông tin, kiến thức về chủ đề này, nghiên cứu “Development of Universities in Southeast Asia and the Impacts of Study Abroad” (2020) của Tiến sĩ Nobuko Kayashima và Sarah R.Asada thuộc Viện nghiên cứu hòa bình và phát triển Ogata Sadako thuộc Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) thực hiện với mục tiêu điều tra tác động của kinh nghiệm du học của các giảng viên đại học đối với các hoạt động học thuật và sự phát triển tại mười trường đại học hàng đầu Đông Nam Á tại bốn quốc gia Malaysia, Indonesia, Việt Nam và Campuchia. Bài nghiên cứu đã thể hiện được khuôn khổ lý thuyết dựa trên đánh giá tài liệu chuyên sâu về giáo dục đại học và phát triển quốc gia xoay quanh các trường đại học Đông Nam Á. Việc tập trung vào ảnh hưởng của du học đối với sự phát triển của các trường đại học và giảng viên, và tầm ảnh hưởng của việc du học đối với sự tăng trưởng của quốc gia là kiến thức khó có thể tiếp cận một cách dễ dàng, chính vì vậy có thể đi sâu vào cá nhân, với đối tượng cụ thể là các sinh viên phải trong quá trình học tập sẽ đóng góp vào việc thúc đẩy các hoạt động mang tính học thuật. Bên cạnh đó, nâng cao năng lực học thuật, kiến thức đồng thời nâng trải nghiệm du học giúp sinh viên phát triển tư duy toàn cầu và gia tăng cơ hội nghề nghiệp, nghiên cứu “Independent Research Measuring the Impact of Study Abroad” thuộc Tổ chức NAFSA – Hiệp hội các nhà giáo dục quốc tế thực hiện đã đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm giúp sinh viên quốc tế thích nghi tốt hơn với môi trường học tập tại các nước châu Á, từ đó tối ưu hóa lợi ích mà họ có thể nhận được từ chương trình du học, nhưng ngược lại, nếu những thách thức mà sinh viên gặp phải trong quá trình học tập không có sự hỗ trợ phù hợp có thể ảnh hưởng tiêu cực đến những lợi ích. Chính vì vậy, đề tài “Nghiên cứu những khó khăn, thách thức du học sinh gặp phải khi học tập tại các nước khu vực Châu Á, cụ thể là ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc” với mục tiêu phân tích thách thức của du học sinh trong một bối cảnh mới, đồng thời đề xuất các biện pháp hỗ trợ nhằm nâng cao chất lượng trải nghiệm học tập của sinh viên quốc tế. Những phát hiện từ nghiên cứu sẽ đóng góp quan trọng vào việc xây dựng chính sách giáo dục và hỗ trợ sinh viên quốc tế tại Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc, đồng thời cung cấp cơ sở tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực giáo dục quốc tế.
Ý nghĩa khoa học
Ngày nay, ngày càng nhiều học sinh, sinh viên Việt Nam có nhu cầu tìm hiểu và đi du học nước ngoài với mục tiêu nâng cao học lực, cải thiện kiến thức. Cụ thể là, theo Acumen Tổ chức tư vấn giáo dục quốc tế dẫn thống kê của UNESCO cho thấy Việt Nam, Indonesia và Malaysia là ba thị trường lớn nhất ở Đông Nam Á về số du học sinh ở nước ngoài, trong đó Việt Nam dẫn đầu với hơn 132.000 du học sinh trong giai đoạn 2021-2022. Đây chính là lí do nhóm chúng em thực hiện đề tài Nghiên cứu khoa học “Nghiên cứu những khó khăn, thách thức du học sinh gặp phải khi học tập tại các nước khu vực Châu Á, cụ thể là ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc” mang ý nghĩa khoa học quan trọng khi đóng góp vào việc mở rộng hiểu biết về trải nghiệm học thuật và đời sống của du học sinh trong khu vực. Hiện nay, có nhiều nghiên cứu về du học sinh nhưng hơn 53% các công trình nghiên cứu chủ yếu tập trung vào các nước nói Tiếng Anh như Mỹ, Anh, Úc, trong khi đó số lượng các bài nghiên cứu về việc du học tại các nước khu vực Châu Á lại có phần hạn chế. Nghiên cứu lần này sẽ cung cấp một góc nhìn mới về những khó khăn và thách thức mà du học sinh gặp phải tại các nước châu Á, nơi có sự khác biệt văn hóa và hệ thống giáo dục đặc thù và đồng thời khai thác những khía cạnh ít được đề cập như chính sách hỗ trợ du học sinh, những khó khăn, áp lực trong ba khía cạnh Tâm lý, Sinh hoạt, Học tập, tác động của phương pháp giảng dạy đối với sinh viên nước ngoài. Từ đó, kết quả nghiên cứu có thể góp phần vào lĩnh vực nghiên cứu giáo dục xuyên quốc gia, giúp xây dựng các mô hình hỗ trợ du học sinh hiệu quả hơn trong bối cảnh toàn cầu hóa giáo dục.