1. Nhu cầu thực tiễn
Trong xã hội toàn cầu hóa ngày nay, tính thẩm mỹ của thực phẩm ngày càng được nhấn mạnh vì chúng truyền tải các giá trị và truyền thống văn hóa mạnh mẽ. Ẩm thực Hàn Quốc và Việt Nam, với hương vị đặc trưng và sức hấp dẫn về mặt thị giác, là những ví dụ điển hình của hiện tượng này. Vì vậy, việc hiểu được các yếu tố thẩm mỹ của chúng ngày càng trở nên cần thiết để đánh giá đầy đủ ý nghĩa văn hóa của chúng và đảm bảo rằng những truyền thống này được bảo tồn cho các thế hệ tương lai.
2. Tổng quan tài liệu công trình nghiên cứu liên quan
Các nghiên cứu quốc tế về thẩm mỹ ẩm thực Hàn Quốc và Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong thời gian gần đây. Phần lớn các nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh như lợi ích dinh dưỡng, kỹ thuật nấu ăn và sự phát triển lịch sử của hai nền ẩm thực này.
Một số nghiên cứu điển hình như công trình của Kim và Lee (2012) đã chỉ ra mối quan hệ mật thiết giữa thẩm mỹ ẩm thực và văn hóa Hàn Quốc. Nghiên cứu này nhấn mạnh rằng ẩm thực Hàn Quốc không chỉ phản ánh sự phong phú về nguyên liệu và kỹ thuật chế biến mà còn thể hiện triết lý sống dựa trên sự hài hòa của ngũ hành. Cách bày trí món ăn không chỉ nhằm mục đích thị giác mà còn mang ý nghĩa về sự cân bằng giữa các yếu tố tự nhiên.
Trong bối cảnh quốc tế, nghiên cứu của Spence (2015) về “Perception of Multisensory Flavor” đã khẳng định rằng cảm nhận về ẩm thực không chỉ dựa trên mùi vị mà còn chịu ảnh hưởng lớn bởi thị giác, cụ thể là cách trình bày và màu sắc của món ăn. Điều này cho thấy tầm quan trọng của thẩm mỹ trong việc nâng cao trải nghiệm ẩm thực, giúp kết nối người dùng với nền văn hóa của món ăn đó.
Một công trình nghiên cứu khác đáng chú ý là của Zellner et al. (2014) về “Tác động của màu sắc và hình dáng đối với sự hấp dẫn và khả năng tiếp nhận món ăn”. Nghiên cứu này tập trung vào cách màu sắc của món ăn tác động đến tâm lý người tiêu dùng và cách nó ảnh hưởng đến cảm nhận về hương vị và kết cấu.
Dù vậy, phần lớn các nghiên cứu quốc tế về ẩm thực Hàn Quốc và Việt Nam chỉ tập trung vào các yếu tố dinh dưỡng hoặc kỹ thuật nấu ăn, chưa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu về thẩm mỹ và ý nghĩa biểu tượng văn hóa của các món ăn. Đây chính là lỗ hổng mà luận văn này nhằm giải quyết, bằng cách phân tích sâu sắc các yếu tố thẩm mỹ ẩm thực và ý nghĩa biểu tượng văn hóa ở hai quốc gia.
Ở Việt Nam, các nghiên cứu về ẩm thực phần lớn tập trung vào khía cạnh dinh dưỡng và lịch sử phát triển của các món ăn truyền thống. Các tác giả như Nguyễn Tấn (2016) và Phạm Thị Mai (2017) đã đóng góp nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến các công thức nấu ăn truyền thống và sự biến đổi ẩm thực qua các thời kỳ lịch sử. Nghiên cứu của Nguyễn Tấn đặc biệt chú trọng đến sự phong phú về nguyên liệu tự nhiên và cách người Việt Nam sử dụng thảo mộc trong ẩm thực để vừa đảm bảo dinh dưỡng vừa giữ được hương vị tự nhiên.
Mặc dù đã có những nghiên cứu về các khía cạnh lịch sử và giá trị dinh dưỡng, các nghiên cứu chuyên sâu về thẩm mỹ ẩm thực Việt Nam vẫn còn hạn chế. Trần Văn Khánh (2018), trong công trình “Văn hóa ẩm thực Việt Nam qua cái nhìn thẩm mỹ”, đã thảo luận về vai trò của thẩm mỹ trong việc tạo ra sự cân bằng giữa màu sắc và hương vị, nhưng nghiên cứu này chưa đi sâu vào việc khám phá thẩm mỹ ẩm thực như một biểu tượng văn hóa.
Ngoài ra, các nghiên cứu liên quan đến sự tương đồng và khác biệt về thẩm mỹ ẩm thực giữa Việt Nam và Hàn Quốc cũng rất hiếm. Mặc dù cả hai quốc gia đều có những nét độc đáo về văn hóa ẩm thực, việc so sánh hai nền ẩm thực thông qua lăng kính thẩm mỹ vẫn chưa được khai thác triệt để trong các nghiên cứu trước đây.
3. Ý nghĩa khoa học
Hầu hết các nghiên cứu đều coi tính thẩm mỹ của thực phẩm là thứ yếu so với các khía cạnh khác, dẫn đến hiểu biết hạn chế về cách các yếu tố thị giác và giác quan đóng góp vào bản sắc và di sản văn hóa. Vì vậy, bài nghiên cứu này tập trung đi sâu vào phân tích riêng các yếu tố thẩm mỹ ẩm thực Hàn – Việt và coi nó là một yếu tố chính biểu hiện các nét văn hóa của 2 đất nước này.